نقش روسیه در تراز تجاری منفی ایران با اوراسیا

 

 

جدیدترین بررسی های اتاق بازرگانی تهران نشان می دهد که جز تجارت با روسیه، ایران توانسته در منطقه اوراسیا تراز تجاری خود با تمام شرکا را مثبت کند.

 

 

 

 

از آبان 98 و همزمان با پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا بنا شد یک برنامه ریزی کلان برای افزایش تجارت مشترک و به طور خاص افزایش صادرات ایران به این منطقه در دستور کار قرار گیرد.

 

هرچند در حدود 15 ماه گذشته با شیوع ویروس کرونا، میزان تجارت ایران نیز مانند بسیاری از دیگر کشورهای جهان کاهش یافته اما در مجموع با توجه به تعرفه های ترجیحی فعال شده، میزان افت تجار، گزارش جدید اتاق بازرگانی تهران از عملکرد تجاری دو ماهه ایران و اورسیا در سال 1400 نشان می دهد که ایران در این طول این مدت 180 میلیون دلار صادرات به اوراسیا داشته و در مقابل حدود 201 میلیون دلار نیز از کشورها واردات داشته است.

 

به این ترتیب تراز تجاری ایران در این حوزه همچنان منفی 21 میلیون دلار است که البته نسبت به سال گذشته بهبودی نسبی را نشان می دهد.

 

در میان کشورهای اورسیا، اصلی ترین شریک تجاری ایران روسیه بوده است.

در این مدت ایران از این کشور حدود 185 میلیون دلار واردات داشته و در مقابل 96 میلیون دلار نیز صادر کرده است تا تراز تجاری با روسیه منفی باقی بماند.

 

تراز تجاری با دیگر کشورهای منطقه اما مثبت بوده است.

ایران در طول این مدت 41 میلیون دلار صادرات به ارمنستان، 27 میلیون دلار به قزاقستان، ۱۱ میلیون دلار به قرقیزستان و حدود چهار میلیون دلار نیز به بلاروس صادرات داشته است.

 

در مقابل نیز بیشترین واردات ایران از قزاقستان و با ارزش ۱0 میلیون دلار بوده است.

روسیه و ایران در اوراسیا بابک جعفری اقتصاددان و تحلیلگر اقتصاد بین الملل در این زمینه نوشت: روسیه درصدد ایجاد مرکزیتی برای این کشور به عنوان ایجاد کننده نظم در سیستم کلان منطقه ای اوراسیاregionalmacro)) است که این مساله به باور کارشناسان یک بعد اوراسیایی به روابط ایران و روسیه می بخشد.

 

رابطه ایران – روسیه در اوراسیا نمایش دهنده عناصر پیچیده ای از آمال ژئواکونومیک، الزامات امنیتی و پروژه های گسترده تر است.

 

ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در مجمع اقتصادی سن پترزبورگ در ژوئن 2016 از قصد مسکو برای ایجاد و آغاز یک "مشارکت بزرگ اوراسیایی" سخن گفت که چهارچوبی برای ادغام سیاسی، امنیتی و اقتصادی کلان منطقه ای در برگیرنده کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کشورهای همسو (CIS)بعلاوه چین، هند ، پاکستان و ایران خواهد بود.

 

این اقتصاددان در ادامه افزود: مشارکت بزرگ اوراسیایی که بطور متداول از آن به عنوان "اوراسیای بزرگ" هم یاد می شود، نمایش دهنده تلاشهای مسکو برای قرار دادن خود در جایگاه یک "نظم_ساز " (ایجاد کننده نظم) در سیستم کلان منطقه ای اوراسیا است.

 

مفهوم اوراسیای بزرگ هرچند هنوز تا حدودی دارای ابهام است اما در گفتمان سیاست خارجی روسیه بطور کلی بیانگر روندهای ژئوپلتیک و ژئو اکونومیکی است که متحدکننده روسیه، چین و کشورهای پساشوروی و بطور بالقوه در کنار مغولستان، پاکستان، هند و ایران خواهد بود و در واقع یک چالش بنیادین در برابر نظم بین المللی لیبرال تحت رهبری آمریکا ایجاد خواهد کرد.

 

در چهارچوب سیاست خارجی اوراسیایی روسیه، ایران موقعیت ممتازی به عنوان یک سنگر مهم دربرابر نفوذ غرب و یک شریک امنیتی همفکر دربرابر تحمیل معیارهای لیبرال غربی دارد. ایران همچنین نقش مهمی در مباحث سیاست خارجی روسیه درخصوص ایجاد یک اتحادیه ژئوپلتیک با قدرتهای بزرگ در پهنه خاکی اوراسیا و ایده "چهارضلعی اوراسیایی" متشکل از چین، روسیه، هند و ایران را به خود اختصاص می دهد.

 

جعفری در نهایت تصریح کرد:

الف: ایران از دیدگاه روسیه صرفا یک کشور در خاورمیانه نیست بلکه موقعیت مهمی از لحاظ جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی در مرزهای جنوبی "خارج بُعد اوراسیایی روابط روسیه – ایران نزدیک" روسیه دارد.

 

ب: نشان دهنده تداوم و ادامه سیاست خارجی روسیه با تمرکز بر حفظ روابط با منطقه همسایگی جنوبی و تعامل و گفتگو درخصوص موضوعات منطقه ای از دریای خزر گرفته تا مسائل افغانستان است.

 

برای ایران نیز، روسیه نقش مهمی در تلاش های این کشور برای مقابله با فشارهای آمریکا از طریق مشارکت در پروژه های منطقه ای غیرغربی در اوراسیا دارد.

 

رقابت چین با روسیه

از سوی دیگر پایگاه خبری اورآسیا ریویو گزارش داد: چین و روسیه در حال ایجاد یک نظم جدید در آسیای مرکزی هستند در حالی که غرب جای دیگری مشغول است.

 

پایگاه تحلیلی آمریکایی اوراسیا ریویو افزود: وانگ یی وزیر خارجه چین ماه گذشته میزبان نشست وزیران خارجه چین و کشورهای آسیای میانه در شهر "شیان" چین بود.

 

این دومین نشست از این دست است که بطور فزاینده ای تمرکز آن بر مسائل ژئوپلتیک قرار دارد. در سطحی گسترده تر این مساله حاکی از عدم نگرانی چین درباره منافع اقتصادی و سیاسی مهم روسیه در منطقه است.

 

محور مهم این نشست مساله افغانستان بود بخصوص اینکه چین از سرایت احتمالی(ناامنی) از افغانستان به آسیای میانه در پی خروجی نیروهای آمریکا نگران است.

 

با این حال بزرگترین مساله در دورنمای ژئوپلتیک متغیر آسیای میانه مساله اقتصاد و تجارت است.

چین در نشست شیان قول تعدادی از پروژه های جدید را داد و تعهد افزایش همکاری در کشاورزی، بهداشت، آموزش، حمل و نقل و حتی باستان شناسی مطرح شد.

 

مهم تر این که چین به قرقیزستان وعده داد تا برای کاهش بدهی کمک نماید و همچنین از این کشور خواست تا خط آهن پیوند دهنده چین به ازبکستان را تایید نماید.

 

تاخیر این پروژه تا حدی به علت مشکلات سیاسی در قرقیزستان بوده اما روسیه نیز تا حدی مسئول این امر بوده است زیرا بیم دارد که این کریدور بخش زیادی از محموله های باری را از مسیر این کشور منحرف کند.

 

با این حال مسیر مشخص است: هر توافق اقتصادی موجب اتحاد نزدیک تر منطقه با چین خواهد شد.

این تحولات بطور طبیعی تاثیراتی بر روسیه دارند؛ کشوری که بطور سنتی میانجی قدرت در آسیای میانه بوده است.

 

این کشور توانایی های نظامی قابل ملاحظه ای در منطقه از طریق پایگاه های نظامی در تاجیکستان و قرقیزستان و همکاری نظامی با سایر کشورهای منطقه دارد.

 

روسیه همچنین یک بازیگر مهم اقتصادی است و از شریکان تجاری مهم کشورهای منطقه محسوب می شود.

روسیه همچنین ابتکارهای مشترک امنیتی و اقتصادی در منطقه دارد همانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان امنیت جمعی. و دست آخر اینکه روسیه از لحاظ فرهنگی به منطقه نزدیک است و زبان روسی در این منطقه زبان رسمی است.

 

چین تمام حوزه های نفوذ روسیه را هدف قرار داده است و جای تعجب خواهد بود اگر این تحولات موجب رنجشی نشوند.

 

روایتی در غرب درباره رویارویی ژئوپلتیک در آسیای میانه بین دو کشور چین و روسیه وجود دارد.

 

«روزنامه ثروت - 5 تیر 1400»