روز گذشته نرخ دلار با نوسانات زیادی همراه بود و ارقام متنوعی را ثبت کرد.

 

اگرچه تا پیش از ظهر نرخ این ارز به 30 هزار و 500 تومان نیز رسیده بود اما تا لحظه تنظیم این گزارش به رقم 30 هزار و 60 تومان کاهش یافته بود.

 

 

 

 

 

نکته حائز اهمیت اما این است که نرخ این ارز در بازار آزاد همچنان در کانال 30 هزار تومانی قرار دارد.

 

نرخ دلار نیمایی نیز با عبور از نوسانات روز گذشته در نهایت روی عدد 23 هزار و 394 تومان قرار گرفته بود.

 

بر همین اساس بازار ارز شاهد فاصله ملموس 28/49 درصدی دو نرخ اساسی و تعیین کننده دلار بوده است.

 

افزایش شکاف میان نرخ نیما و بازار آزاد جدا از اثر منفی بر اقتصاد کشور، همواره به عنوان تهدیدی برای بازار سهام ارزیابی شده است.

 

60 درصد از ارزش بازار سرمایه ایران را شرکت های صادرات محوری تشکیل می دهند که هزینه های آنها عموما با نرخ دلار آزاد و درآمدهای آنها بر اساس نرخ نیمایی محاسبه می شود.

 

بر همین اساس فاصله فزاینده کنونی میان دو نرخ نیمایی)دستوری) و آزاد (واقعی) می تواند اثر نامطلوبی بر عملکرد شرکت های صادراتی که عموما لیدرهای بازار سهام نیز هستند، داشته باشد.

 

کارشناسان اقتصادی از نظام چندنرخی ارز به عنوان یکی از اصلی ترین مشکلات اقتصاد کشور نام می برند.

 

در حال حاضر اقتصاد ایران با نرخ های ترجیحی(4200 تومانی)، نرخ صرافی ملی، نرخ بازار متشکل ارزی، نرخ سنا، نرخ نیمایی، نرخ تسعیر و نرخ ارز در بازار آزاد روبه رو است و این روند فعالان اقتصادی را دچار سردرگمی کرده است.

 

تمامی این نرخ ها همچنین فاصله ملموسی با یکدیگر دارند و هر کدام در حوزه خاصی مورد محاسبه قرار می گیرند؛ معضلی که مشکلات اساسی زیادی در زمینه اقتصادی ایجاد کرده و موجب بروز رانت و فساد در اقتصاد کشور شده است.

 

با این حال دولت حتی برای حذف نرخ ترجیحی که آسیب های آن بر همگان آشکار شده با تردید مواجه است.

 

تمایل دولت ها در ایران به نظام چندنرخی ارز را می توان معمای پیچیده ای دانست که مشخص نیست آیا اراده ای برای حل آن وجود دارد یا خیر.

 

در این میان اما آنچه مورد توجه این گزارش است نرخ دلار آزاد و فاصله روز افزون آن با نرخ نیمایی است.

 

در حال حاضر شرکت های بورسی با مشکلات زیادی در زمینه محاسبه هزینه ها و درآمدها، محاسبه سود و زیان، مالیات، هزینه های حمل و نقل، صادرات و غیره مواجه هستند و از نظام چندنرخی ارز رنج می برند.

 

این روند زیان قابل ملاحظه ای را به شرکت های صادرات محور تحمیل و سهامداران این شرکت ها را نیز متضرر کرده است.

 

 

رنج صادرات محورها از ارز چندنرخی

 

در حالی که نرخ دلار آزاد در روزهای گذشته رو به فزونی گذاشته و با عبور از مرز 30 هزار تومان به سقف تاریخی خود نزدیک می شود، بازار سرمایه بدون واکنشی مثبت به این روند، همچنان در مسیر نزولی قرار دارد.

 

حتی روز گذشته نیز که شاخص کل هشت هزار واحد رشد کرده بود، شاخص هم وزن تنها 0/12 درصد بالا رفت تا عدم توازن روند نزول و صعود نمادها در بازار سرمایه بیشتر خودنمایی کند.

 

روز گذشته نیز به رغم بالارفتن برخی نمادها که ظن مدیریت شاخص کل را نیز مطرح کرده است، بسیاری از نمادهای صادرات محور و ارزنده بازار همچنان منفی ماندند.

 

گفته می شود صاحبان پول هوشمند و سرمایه گذاران تحلیلگر بازار در حال حاضر در کنار متغیرهای مختلف اثرگذار بر بازار سرمایه نگاهی نیز به فاصله فزاینده و بی سابقه نرخ دلار آزاد و نیمایی دارند و از همین رو برای ورود به سرمایه گذاری میان و بلندمدت در نمادهای صادرات محور که سهم بزرگی از ارزش کل بازار سرمایه ایران را در اختیار دارند با تردید مواجه هستند.

 

در حال حاضر شرکت های بورسی صادرات محور بازار سرمایه ایران ملزمند ارزهای حاصل از فروش محصولات را در سامانه نیمایی عرضه کنند که عموما نرخ آن فاصله زیادی با نرخ واقعی ارز در بازار آزاد دارد.

 

این در حالی است که اغلب این شرکت ها هزینه های خود را با ارز آزاد تامین می کنند.

 

بر همین اساس می توان گفت مدت هاست دخل و خرج شرکت های صادرات محور بورسی به دلیل عدم توازن میان نرخ نیمایی و آزاد دلار، با هم نمی خواند و شرکت ها را در آستانه زیانی جبران ناپذیر قرار داده است.

 

 

رد پای دولت در زیان شرکت های صادرات محور

 

مدت هاست تحلیلگران اقتصادی و کارشناسان بازار سرمایه نسبت به افزایش این فاصله و آثار سوء آن بر روند تولید و تجارت و نیز وضعیت بازار سهام هشدار می دهند اما به نظر می رسد دولت نه تنها اراده ای برای بهبود این شرایط ندارد بلکه حتی راهکار کارشناسی نیز برای آن در دست ندارد.

 

طی ماه های اخیر فاصله نرخ نیمایی و آزاد دلار به نحوی شتابنده افزایش یافته و تا دهم آذرماه به 26 درصد نیز رسیده بود.

 

حالا اما محاسبات نشان می دهد با افزایش نرخ آزاد در دو روز گذشته این رقم از 28درصد نیز فراتر رفته است.

 

به ویژه آنکه دولت با دخالت در ساز و کار سامانه نیما و بی احترامی به قانون عرضه و تقاضا در این بستر، نرخ نیمایی را در محدوده خاصی کنترل می کند.

 

بر همین اساس نرخ نیمایی نتوانسته است همپای نرخ آزاد رشد کند و اکنون فاصله این دو نرخ در آستانه هفت هزار تومان قرار گرفته است! این در حالی است که قرار بود سامانه نیما بر اساس روند عرضه و تقاضا نرخ دلار را تعیین کند.

 

بر همین اساس در صورتی که میزان عرضه کاهش می یافت نرخ دلار افزایش داشت و در صورت بالارفتن عرضه دلار توسط صادرکنندگان، نرخ نیمایی کاهش می یافت.

 

این سامانه از آن جهت مهم بود که می توانست بر اساس کاهش و افزایش میزان عرضه ارز که از جهتی به معنای میزان ارز موجود در کشور نیز بود، به بازار آزاد سیگنال دهد و آن را کنترل کند.

 

با این حال اما به نظر می رسد اکنون کارکرد سامانه نیما به کلی مختل شده و دولت، سایه کنترلگر خود را بر این بازار نیز افکنده و موجب اخلال در محاسبه هزینه ها و درآمدهای شرکت های بورسی شده است؛ اخلالی که نتیجه آن به تدریج در صورت های مالی ماه های بعد شرکت ها نمایان می شود.

 

دولت طی مدت اخیر نه تنها حمایت عملی از بازار سرمایه نداشته بلکه به انحای مختلف ضربه های زیادی به بازار وارد کرده است؛ از نرخ فزاینده بهره بین بانکی گرفته تا عرضه آبشاری اوراق قرضه برای تامین مالی و تسویه اوراق سال های گذشته همه و همه زیان زیادی را به سهامداران وارد کرده است.

 

در همین حال دولت با ایجاد شوک های متعدد در بازار خودرو، سهام شرکت های خودرویی به عنوان لیدرهای بازار سرمایه را با نوسانات زیادی مواجه کرده است.

 

تردیدهای ناشیانه دولت در زمینه قیمت گذاری خودرو منجر به توقف طولانی مدت معاملات خودرو و خساپا با سهامدار میلیونی شده و زیان سرمایه گذاران در گروه خودرویی را به دنبال داشته است.

 

در حال حاضر نیز دولت به رفتار تک بعدی خود در بازار ارز بی اعتنا به اثر آن بر شرکت های تولیدی و تجاری حاضر در بازار سرمایه ادامه می دهد.

 

در همین حال به جای اقدامات کارشناسانه، مجددا به فیلتر کردن سایت های اعلام نرخ دلار پناه برده و قیمت دلار آزاد را از سایت ها حذف یا فیلتر کرده است؛ روشی که پیش از این نیز برای کنترل بازارهای ارز، خودرو و مسکن اجرایی شده و شکست آن بر همگان آشکار شده بود.

 

«روزنامه جهان صنعت - 15 آذر 1400»

   تاریخ ثبت: 1400/09/15     |     [sect id=[file]] | [/sect id=[file]] |