پژوهــش و تحقیقات کاربردی راهــکار برون رفت از مشکلات کشور اســت.

 

عصر جدید را می توان دوران پژوهش های علمی پیشرفته نامید و گسترش دانش، تکنولوژی نوین و توانایی استثنایی بشر معاصر در حل معضلات و مســائل مبتلا به جامعه را حاصل پژوهش خواند.

 

 

 

 

 

هر چه مسائل جامعه پیچیده تر باشد، لزوم انجام تحقیقات بارزتر خواهد بــود و هر چه دامنه تحقیقات گسترده تر شود، لزوم ســرمایه گذاری، تربیت و جلب نیروهای مـحقق و هـمچنین ایجاد تـشکیلاتی منسجم و پویا بــه منظور برنامه ریــزی، اداره و جهت دادن به فعالیت های پژوهشی کشور را حیاتی تر می کند.

 

در واقع تحقیق، کوششی در جهت کشف حقایق علمی و اشاعه آن در میان مردم برای پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی و بهره مندی از آن است.

 

هفته پژوهش هر ساله در هفته پایانی آذر ماه برگزار می شود، هدف از آن ترویج فرهنگ پژوهش، تدوین و ابلاغ سیاست ها و معرفی توانمندی های دانشگاه ها، مراکز پژوهشی و پارک های علم و فناوری به جامعه، صنعت و از طرف دیگر معرفی نیازهای آن ها به مجموعه آموزش عالی و دانشگاهیان است تا اجزای مختلف بتوانند همدیگر را بشناسند، نزدیکتر شوند و کمک کار همدیگر باشند.

 

از یک طرف دانشگاه ها باید در خدمت جامعه باشند و از طرف دیگر جامعه هم بتواند در تعامل با دانشگاه ها نیازهای خود را مطرح و مطالبه کند و از آن ها بخواهد برای رفع مشکلات جامعه اقدام کنند.

 

در واقع هدف کلی هفته پژوهش این است که تمام بازیگران حوزه پژوهش و فناوری گرد هم آمده تا در راستای تعامل با یکدیگر فعالیت کنند.

 

هدف از برگزاری هفته پژوهش الگوســازی، ایجاد فرهنگ، تعامل سازنده صنعت و دانشگاه است، مراکز آموزشی همان طور که در بحث آموزش موظف به تربیت نیرو انسانی هستند باید بتوانند در پاسخگویی به نیازهای جامعه و استفاده بهینه از توان علمی برای رفع مشکلات کشور فعال تر شــوند.

 

از سال های قبل دانشگاه ها به صورت معمول فعالیت های پژوهشــی و کاربردی را به اسم قرارداد ارتباط با صنعت انجام داده و بر اساس آن با بخش های دولتی و خصوصی فعالیت های مشترکی داشته اند.

 

این موضوع در سال های اخیر گسترده تر شده چراکه امکانات و تجارب نیروی انسانی موجود در مراکز آموزشی توسعه یافته، از سوی دیگر در کشور نیازهای مختلف از خارج کشور تأمین می شود.

 

در حال حاضر با توجه به تحریم باید برای رفع نیازهای کشور از امکانات داخلی استفاده کرد از این رو پروژه های مختلفی وجود دارد که توسط دانشگاه ها و پژوهشگاه های کشور برای صنایع خصوصی، دولتی و وزارتخانه ها انجام می شود.

 

 

 به گفته دکتر اعظم آهنگر بنی سله، پژوهشگر نمونه دانشگاه تهران و مدیر گروه مطالعات شهری موسسه تحقیقات دانشگاه تهران علاوه بر مشکلات اجرایی، دسترسی به اطلاعات محرمانه و عدم همکاری برخی ارگان ها برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز یک پژوهش، باید گفت متاســفانه حمایت ها از حوزه پژوهش اصلا کافی نیست و هر سازمانی تا دچار کسری می شوند اولین بودجه ای که حذف می کنند بودجه فرهنگی و پژوهشی اســت و هیچ مدیری حاضر نیست به پژوهش به عنوان بازوی تســهیل گری که مســائل را حل می کند نگاه کند.

 

بسیاری اوقات پروژه تحقیقاتی سازمان ها به اساتید پرآوازه اختصاص می یابد؛ اما طرح که مطالعه می شــود، مشخص است که استاد به قدری سرش شــلوغ بوده که طرح را به دانشجویان سطح پایین ســپرده و پروژه مملو از ایرادات تخصصی است و صرفا چون اسم آن استاد روی آن پروژه بوده طرح شده است.

 

موضوع اولویت ارائه پروژه های پژوهشی به اساتید صاحب نام را می توان با مطالعه لیست پروژه های هر ســازمان به راحتی مشاهده کرد.

 

روی سایت یکی از سازمان ها مشاهده کردم که ۶ پروژه تحقیقاتی طی ۴ سال به یکی از اساتید داده شده است.

 

خیلی از سازمان ها اولویت های پژوهشی خود را پروژه ها و پایان نامه های دانشجویی قرار می دهند و دانشجویان برای انجام این موضوعات مراجعه نمی کنند و پروژه ها روی زمین می ماند و اگر هم دانشجویان حاضر به انجام طرح شوند، حقوقشان پرداخت نمی شود.

 

بهترین شیوه آموزش «آموزش پژوهش محور» و «پژوهش آموزش محور» است در همین راستا وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: بهترین شیوه آمــوزش در جهان امــروز «آموزش پژوهش محــور» و «پژوهش آموزش محور» است که باید در در آموزشگاه ها و دانشگاه ها مورد توجه قرار گرفته و انجام شود.

 

زلفی گل تاکید کرد: همه سیاست گذاران و تصمیم گیران کشور به ویژه در عرصه آموزش عالی باید تصمیمات و برنامه های خود را بر مبنای علم پژوهی مطالعات تطبیقی در سطح ملی و بین المللی انجام دهند و تجربیات ســایر کشورها را نیز در زمینه شیوه تدریس منابع درسی و غیره استفاده کنیم و با بومی سازی و تطبیق آن با ارزش های اسلامی در کشور استفاده نماییم.

 

بهترین شیوه آموزش در جهان امروز آموزش پژوهش محور و پژوهش آموزش محور است که باید در آموزشگاه ها و دانشگاه ها مورد توجه قرار گرفته و انجام شود.

 

وی افزود: معلمی می تواند دانش آموزان پژوهشــگر تربیت کند که شیوه های آموزش پژوهش محور را آموزش دیده باشد و این وظیفه ما است که معلمی را یک تخصص مهم بدانیم و شیوه های موفق تدریس را به معلمان آموزش دهیم. دنیا مدیون مسلمانان و دانشمندان ایرانی اســت.

 

ما ابوعلی سینا را داریم که با کتاب ابطال کیمیایی خود روش پژوهش را در دنیا متحول کرد، زیرا پیش از آن دانشــمندان احساس می کردند با یک روش ســاده می تواند به طلا تبدیل کنند یا اکسیر زندگانی را کشف کنند، ولی ابوعلی سینا بود که روش نوین پژوهش را مبتنی بر سوال، فرضیه، آزمایش و تحلیل اطلاعات ارائه کرد.

 

بودجه فقط برای پژوهش های اصیل تر و کارآمدتر بی مناســبت نیســت که مدیرکل دفتر خدمات پژوهشی مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری سازمان برنامه و بودجه، در خصوص تغییرات بودجه پژوهشی سال آینده گفته است: افزایش بودجه پژوهش مطالبه ما هست؛ ولی مطالبه ایران از ما پژوهشگران این است که با منابع محدودی که در اختیار داریم، پژوهش های اصیل تر و کارآمدتری انجام دهیم.

 

 

دکتر ســعید عالمی نتاج امیری، مدیرکل دفتر خدمات پژوهشــی مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری سازمان برنامه و بودجه در پاسخ به این سوال که آیا در بودجه سال آینده، تغییراتی در سهم بودجه پژوهش ایجاد خواهد شد یا خیر؛ گفت: ما پژوهشگران و اهالی حوزه علم و دانش همیشه درخواست افزایش منابع این بخش را داشتیم و تلاش کردیم که به استانداردهای سهم بودجه پژوهش از GDP برســیم.

 

ولی می دانیم که کشور با مشکلات و مضایق بودجه ای و مالی مواجه است و بالطبع ما هم باید بتوانیم از منابعی که در اختیار داریم، بهره ورتر و کارآمدتر استفاده کنیم.

 

وی ادامه داد: لذا افزایش بودجه پژوهش مطالبه ما هست؛ ولی مطالبه ایران از ما پژوهشگران این است که با منابع محدودی که در اختیار داریم، پژوهش های اصیل تر و کارآمدتری انجام دهیم.

 

عالمی نتاج امیری ضمن بیان این فعالیت ها در مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری، تشــریح کرد: ما در این مرکز تلاش کردیم تا در طی مدت فعالیتمان از تمامی ظرفیت های پژوهش های کشــور استفاده کنیم و شبکه ای از موسسات پژوهشی همکار را ایجاد کنیم تا در موضوع کلانی مثل آمایش سرزمین، برنامه هفتم و موضوعاتی مثل برنامه پساکرونا که ابعاد متعدد دارند، تلاش کنیم که از ظرفیت و از دانش انباشت شده ای که در دانشگاه ها و موسسات پژوهشی وجود دارد، استفاده کنیم.

 

وی افزود: با این کار آن ها را در یک قالب و فرمتی قرار دهیم که ما را به خروجی و توصیه سیاستی نهایی برساند و با هم افزایی آن ها، با منابع کم تر و با جامع نگری بتوانیم به پرسش های موجود پاسخ دهیم.

 

مدیــرکل دفتر خدمات پژوهشــی مرکز پژوهش های توســعه و آینده نگــری، ضمن بیان این که باید در شــیوه های انجام پژوهش ورود کنیم، به این نکته تاکید کرد: باید در موضوعات پژوهشــی، به اولویت گذاری توجه داشته باشیم.

 

شاید منابع کافی برای این که ما در همه قلمروهای پژوهشی، پژوهش کنیم، وجود نداشته باشد.

 

به همین دلیل؛ پژوهشگران، اصحاب علم و دانشگاهیان اگر بتوانند اولویت ها و مســائل اساسی کشور را شناسایی کرده و مطالعه و پژوهش را روی آن ها متمرکز کنند؛ انشاالله با همین منابع محدود می توانیم اثرگذاری بیشتری داشته باشیم.

 

عالمی نتاج امیری در پاسخ به این سوال که «تجربیات کشورهای پیشرفته نشان داده که کشورهایی که تمرکز جدی برای افزایش سهم بودجه پژوهشی خود داشتند، توسعه سریع تر و بیشتری داشته اند»؛ با این وجود، ما نباید انتظار افزایش بودجه در سال های آینده را داشته باشیم؟ گفت: این نکته درستی است که نسبت مستقیمی میان سرمایه گذاری در علم و دانش و توسعه کشور وجود دارد؛ ولی در بسیاری از مطالعات عنوان شــده که ما از طریق افزایش اعتبارات بودجه بخش پژوهش به توسعه دست پیدا نمی کنیم؛ بلکه این رابطه معمولا در طول تاریخ اقتصادی کشورها معکوس اتفاق افتاده است.

 

وی تشریح کرد: یعنی ابتدا رونق تولید اتفاق افتاده، صنعت رشد کرده و ساز و کارهای تولیدی بسط پیدا کرده و متناسب با نیازی که بخش تولید داشته و از بخش دانش مطالبه کرده، بخش علم و پژوهش رشد پیدا کرده است.

 

مدیــرکل دفتر خدمات پژوهشــی مرکز پژوهش های توســعه و آینده نگری تاکید کرد: لزوما با انباشــت کــردن و افزایش نهادهای آموزشی و پژوهشی ما به توسعه دست پیدا نمی کنیم.

 

متناسب بودن فعالیت های آموزشی و پژوهشی با فرآیند توسعه است که تاثیرگذار اســت.

 

وی در پایان گفت: به گمان من، ما باید کمک کنیم که ابتدا چرخ های تولید به کار بیفتد، وقتی مطالبه صنعت از دانشگاه شکل بگیرد، آن زمان ما می دانیم که کدام بخش از پژوهش و علم باید توسعه پیدا کند تا متناسب با نیازهای ما پرسش های مورد نیاز را پاسخ بدهد.

 

نقش و جایگاه سند آمایش سرزمین در برنامه ریزی کلان کشور همچنین سرپرست مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری؛ ضمن اشاره به چگونگی ایجاد زبان مشترک بین پژوهشگران و سیاست گذاران و مسئولین گفت: پژوهش باید مسئله محور باشد و حول محور مسائلی شــکل بگیرد که از دل دستگاه های اجرایی و نظام حکمرانی کشور بیرون آمده است.

 

 

دکتر سید مهدی پاک ذات در نشست خبری «بررسی نقش و جایگاه ســند آمایش سرزمین در برنامه ریزی کلان کشور» با بیان این که مرکز پژوهش های توســعه و آینده نگری، پل ارتباطی سازمان برنامه و بودجه کشور با جامعه اندیشگاهی و موسسات پژوهشی است، تشریح کرد: ما با شعار پژوهش مسئله محور، به دنبال باز تعریف رابطه صحیحی بین دستگاه اجرایی و مراکز پژوهشی هستیم.

 

وی افزود: در واقع هر پژوهشی یک مسئله دارد و به دنبال پاسخ به یک سوال اصلی است؛ ولی منظور ما از پژوهش مسئله محور این است که پژوهش حول محور مسائلی شکل بگیرد که از دل دستگاه های اجرایی و نظام حکمرانی کشور بیرون آمده است.

 

سرپرســت مرکز پژوهش های توســعه و آینده نگری عنوان کرد: دستگاه های اجرایی کشور «مسئله» دارند، مسائل را خوب می شناسند، داده و دیتا دارند، امکان برقراری ارتباط با شبکه خبرگانی و کارشناسان دســتگاه های اجرایی را دارند و قیود و محدودیت های حل مسئله را نیز می دانند.

 

از طرف دیگر جامعه اندیشگاهی نیز دارای ایده، نوآوری، پویایی و تصویر روشــن از آینده است.

 

همچنین با امکانات و ابزارها و تجربیات ســایر کشورها آشنایی دارد.

 

به همین دلیل اگر این دو به نحو صحیحی در کنار هم قرار گیرند، ما شاهد تحول بزرگ در نظام تصمیم سازی و تصمیم گیری کشور هستیم.

 

وی در پاســخ به این سوال ایسنا که «مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری، چه اقداماتی برای ایجاد پل ارتباطی بین پژوهشگران و مسئولین اجرایی، ایجاد زبان مشترک بین این دو گروه و به کارگیری نتایج مطالعات توسط مسئولین و سیاست گذاران، انجام داده است؟« توضیح داد: این مسئله؛ مسئله نظام تصمیم سازی و تصمیم گیری و انفکاک این دو حوزه از یکدیگر است.

 

در جامعه باید مکانیسم هایی وجود داشته باشد که عقول، دانش ها و ادراک ها از سطح خرد، قابلیت تجمیع شدن داشته باشند، در یک سطح کلان تجمیع شود و بر اساس عقول تجمیع شــده، تصمیم گیری شود.

 

همچنین این تصمیم باید دو باره با سلسله مراتب، ســرایت کند و اجرایی شود.وی ادامه داد: ما متاسفانه در کشور در هر دوی این مسیرها مشکل داریم.

 

هم در تجمیع عقول و خردها به سطح کلان و بر عکس؛ وقتی که سیاست گذاری می شود می بینیم که بخش های مختلف هنوز مثل گذشته راه خود را طی می کنند.

 

پاک ذات با بیان این که آسیب شناســی این موضوع، ابعاد مختلفی دارد، تشریح کرد: بخشی از آن، موضوع «اجتماعی سازی پژوهش ها» است که در واقع وظیفه رسانه است و یک بخش مهم آن، از نظر ما این است که دستگاه اجرایی باید این توانمندی را داشته باشد که مسئله خود را به صورت دقیق اعلام کند و قیود حل مسئله را نیز اعلام کند.

 

وی در ادامه با اشــاره به این که «دســتگاه های اجرایی دارای یک سری قیود، رویه های اجرایی، آیین نامه ها و محدودیت هایی هستند«، گفت: دستگاه اجرایی این قیود و محدودیت های خود را می شناسد و باید بتواند همان زمانی که مسئله را در اختیار جامعه پژوهشگاهی و اندیشگاهی می گذارد، به این قیود اشاره کند.

 

اگر این کار را انجام ندهد، مسئله ساده انگاری می شود و راه حل های انتزاعی و به دور از واقعیت به دستگاه اجرایی ارائه می شود.

 

پاک ذات ادامه داد: اگر دستگاه اجرایی نتوانست مسئله و قیودش را به درستی تبیین کند، نمی تواند انتظار داشته باشد که خروجی مناسبی را از دانشگاه یا مراکز پژوهشی دریافت کند.

 

یکی از مشکلات این است که باید مسئولین را به این سمت سوق بدهیم که مشکلاتش را با وضوح بیان کند. اگر مسئله واضح نیست، قیودش کلی است، برگشت داده و اصلاح شود.

 

مجموعه پژوهشی باید بتواند یک RFP یا طرح پیشنهادی را به سازمان برگرداند.

 

مجموعه پژوهشی زمان کافی دارد و درگیر امور یومیه نیست؛ بنابراین می تواند تیم پژوهشی تشکیل دهد، روی مسئله کار کند و مسئله را حل کند.

 

سرپرست مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری با تاکید بر این نکته که دستگاه های اجرایی باید در نهایت پروژه را تایید کنند؛ عنوان کرد: باید توجه داشت که در پایان کسی که باید تایید کند که مسئله حل شده، اساتید دانشگاه نیستند، دستگاه های اجرایی هستند.

 

این یکی دیگر از حلقه های مفقوده نظام تصمیم گیری و تصمیم سازی است.

 

مــا پژوهش های خود را خودمان داوری و تایید می کنیم.

 

در صورتی که تایید کننده باید دستگاه اجرایی باشد، او باید بگوید که مسئله حل شــده است یا خیر.

 

وی در پایان گفت: وقتی اعضای هیئت تحریریه تمام فصل نامه های کشور، اعضای هیئت علمی دانشگاه ها هستند، مقاله نویس های آن اعضای هیئت علمی دانشگاه ها هستند و داوران آن هم اعضای هیئت علمی دانشگاه ها هستند، از داخل این سیستم، حل مسئله دستگاه اجرایی بیرون نمی آید.

 

ما در این مرکز به دنبال حل مسائلی به این شکل هستیم.

 

«روزنامه اقتصادی امروز – 22 آذر 1400»

   تاریخ ثبت: 1400/09/22     |     [sect id=[file]] | [/sect id=[file]] |