موانع تجارت با روسیه پوتین

 

 

 

 

مقامات ایرانی و روسی معتقدند که به رغم ظرفیت های بسیار زیاد برای ارتقا روابط اقتصادی، به خاطر نبود زیرســاخت ها و برنامه ریزی منظم، مشــکلات زیادی در تجارت دو کشور وجود دارد که لازم اســت رفع شوند.

 

بازخوانی روابط ایران و روســیه بیانگر این واقعیت است که به رغم تمایل دو کشــور به داشــتن روابط قوی اقتصادی، وجود موانعی موجب شده تا انتظارات و اراده دو طرف در ایــن مــورد مهم همچنان برآورده نشــود.

 

روابط سیاسی امنیتی و دفاعی ایران و روسیه به رغم فراز و نشــیب های تاریخی در چند ســال اخیر رو به بهبودی بوده اســت به طوری که به گفته صاحب نظران این روابط نوین در تاریخ دو کشور بی سابقه اســت اما از نظر اقتصادی نســبت به ظرفیت های موجود و کشــورهای منطقه در خور انتظار نیست.

 

به عقیده کارشناسان مسکو و تهران همواره شریک مهمی برای هم بوده اند و شــدت این همکاری ها در دولت سیزدهم افزایش یافته است و با توجه به سفر سیدابراهیم رئیسی که با محوریت اقتصادی انجــام شــد، این انتظار وجــود دارد که روند امور تجــاری، نظیر موانــع گمرکی، بانکی و انتقال ارز برای تجار دو کشــور تســهیل شود.

 

در سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به روسیه دو جلسه با تجار انجام شــد یکی دیدار رئیسی با تجار مطرح روس و جلسه دیگر هم نشست خاندوزی وزیر اقتصاد با تجار ایرانی مقیم مسکو که در هر دو جلسه موانع و مشــکلات مهم سد راه تجارت دو کشور برزسی شد.

 

احسان خاندوزی در همان سفر در مسکو گفت کــه در حوزه وزارت اقتصاد و دارایی، دســتور کار سرمایه گذاری های مشــترک، تسهیل گمرکی، مســائل حوزه بانکی و انتقال ارز بانک های دولتی را از قبل تعریف کردیم و در خلال مذاکرات با وزیر اقتصاد روسیه و بعد هم در دیدار روسای جمهوری دو کشــور نهایی شــد.

 

وی به جلساتی که با تجار ایرانی مقیم و فعال در روسیه برگزار شد، اشاره کرد و افزود: تجار ایرانی مقیم روسیه موانع و گره هایی را در کار فرایند تجاری بیان کردند که بنا شــد هم از ســازمان توسعه و تجارت، وزارت صمت؛ بانک مرزی و وزارت اقتصادی و دارایی پیگیری شود تا ســربازان خط مقدم اقتصاد و تجارت در روســیه و اوراســیا با سهولت بیشــتری کار کنند.

 

خاندوزی تصریــح کرد: ســفر آقای رئیســی به مســکو و برنامه هــای خوبی که از ســوی رئیس جمهوری روسیه تدارک دیده شد می تواند یک جهت دهنده در حوزه روابط راهبردی دو کشــور محســوب و با پیگیری هــای که وزارت خانه ها و دســتگاههای اجرایی خواهند داشــت، چشــم انداز خوبی برای توسعه اقتصاد دو کشور فراهم می شود.

 

در نشست هم اندیشــی آیت الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهــوری اســلامی ایــران با شــخصیت های اقتصادی روس، ۶۰ فعال و ســرمایه گذار مطرح روســیه نیز همگی بر ایجاد زیرســاخت های لازم بــرای تقویت روابط اقتصادی دو کشــور تاکید و خواستار رفع موانع لجستیکی، بانکی و ترانزیتی و روادید شــدند.

 

در آن نشســت رئیسان و صاحبان شــرکت های بزرگ روســی آمادگی خود را برای ســرمایه گذاری در حوزه های مختلف نفت و گاز، کشاورزی و صنعتی ایران اعلام کردند.

 

 

تجارت با تهران سنگ بنای سیاست خارجی مسکو در خاورمیانه است:

 

ولادیمیر ســاژین، پژوهشگر ارشد انستیتو شرق شناسی آکادمی علوم روسیه با اشاره به سفر رئیس جمهوری اســلامی ایران به روسیه گفت: تجارت با تهران ســنگ بنای سیاســت خارجی روسیه در غرب آسیا است.

 

ساژین پژوهشگر مطرح روس در مقاله ای در مجله روســی حیات بین الملل نوشت: این سفر باعث اقدامات زیربنایی برای توسعه روابط اقتصادی دو کشــور خواهد شــد و چشم اندازهای توســعه همکاری تجاری اقتصادی در بسیاری از زمینه ها را می گشــاید.

 

ساژین با بیان اینکه میزان مبادلات تجاری روســیه - ایران با ظرفیت های اقتصادی دو کشور مطابقت ندارد، می گوید: بیش از ۱۰ ســال اســت که گردش مالی بین فدراسیون روســیه و ایران از ۷.۱ تا ۲.۲ میلیارد دلار در ســال ۲۰۲۰ میلادی در نوسان بوده است.

 

در سال ۲۰۲۱ با وجود پیشرفت هایی حاصل شده، حجم تجارت بین دو کشــور همچنان پایین اســت.

 

وی افزود: وضعیت فعلی ســاختار صادرات روسیه و ایران به گونه ای اســت که تقاضای مصرف کنندگان برای کالاهای یکدیگر بسیار ناچیز است که سطح بسیار پایین مبادلات کالایی گواهی بر این موضوع است.

 

ســاژین یادآور شد: رئیس جمهوری ایران هم، به درســتی در نشســت کرملین اشاره کرد که سطح کنونی تجارت دوجانبه رضایت بخش نیست.

 

 

رکورد تاریخی حجم تجارت ایران و روسیه:

 

کاظم جلالی ســفیر جمهوری اســلامی ایران در فدراســیون روسیه با بیان اینکه روند تجارت بین ایران و روســیه شتاب بســیار خوبی گرفته است، تصریح کرد: در حالی که در سال ۲۰۱۹ فقط ۳۹۴ میلیون دلار صادرات محصولات ایرانی به روسیه داشــتیم، این رقم با افزایش حدود ۱۰۵ درصد در ســال ۲۰۲۰ به ۸۰۵ میلیون دلار و بر اســاس آمار گمرک روسیه در سال ۲۰۲۱ به حدود یک میلیارد دلار رســید.

 

جلالی همچنین با بیان اینکه برخی کالاهای کشــور ما هم به خاطر ناهماهنگی های گمرکی بین ایران و روســیه از برخی کشــورهای دیگر اوراســیا وارد این کشــور می شود، گفت: این مقــدار کالاها هم رقم بالایی اســت که وارد آمار گمرک روسیه نمی شود و به دنبال رفع موانع موجود هســتیم تا به طور مســتقیم وارد این کشور شوند.

 

رســتم ژیگانشــین نماینده بازرگانی فدراسیون روسیه در ایران نیز اعلام کرد که حجم تجارت با جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۱ یک رکورد تاریخــی ثبت کرد و به حــدود چهار میلیارد دلار رسید.

 

نماینده بازرگانی فدراسیون روسیه در ایران در گفت و گو با رســانه روســی تصریح کرد: در ۱۱ ماهه ســال ۲۰۲۱ رشــد تجارت روسیه با ایران با افزایش ۴.۸۹ درصد نســبت به مدت مشــابه سال ماقبل از آن به سه میلیارد و ۷۸۵ میلیون دلار رسید که تا پایان سال ۲۰۲۱ می تواند به ۴ میلیارد دلار برسد.

 

وی اعلام کرد که این حجم مبادلات تجاری روسیه و ایران در سال ۲۰۲۱ به میزان چهار میلیارد دلار که یک رکورد تاریخی اســت.

 

ژیگانشــین خاطرنشان کرد که سرویس گمرک فدرال روسیه(FTS) اطلاعات نهایی نتایج سال را در دهه دوم فوریــه منتشــر خواهد کــرد.

 

وی افزود: صادرات روســیه به ایران بیش از دو برابر و تقریبا ۳ میلیارد دلار اســت، در حالی که واردات از ایران به روسیه تقریبا ۲۲ درصد افزایش یافته اســت.

 

به گفته این نماینــده بازرگانی، تقریبا ۸۰ درصد تجارت بین دو کشــور را محصولات کشاورزی نظیر غلات و دانه های روغنی سبزیجات، میوه جات، خشکبار و آجیل تشکیل می دهد.

 

ژیگانشین خاطرنشان کرد: تعدادی از پروژه های تجاری بین دو کشــور نیز در بخش انرژی در حال اجرا هستند که در سال ۲۰۲۱ شدت یافته اند.

 

 

میزان واقعی صادرات:

 

رســتم ژیگانشــین نماینده بازرگانی فدراسیون روسیه در ایران هم تأیید کرد که داده های سرویس گمــرک فدرال روســیه (FCS)این میزان حجم تجاری شــامل تجارتی نمی شود که شرکت های روســی و ایرانی از طریق کشورهای واسطه انجام می دهند.

 

نماینده تجاری روسیه افزود: بسیاری از شــرکت های ایران و روسی محصولات خود را از طریق کشــورهای واســطه مثل ترکیه، امارات، جمهوری آذربایجان و ســایر کشورها به تهران و مسکو عرضه می کنند، مثال یک شرکت روسی از طریق یک واســطه ترکیه محصولات خود را به مسکو عرضه می کند و بالعکس از تهران به مسکو.

 

وی گفت: گفت: طبیعتا این نوع تجارت غیرمستقیم در آمار سرویس گمرک بین ایران و روسیه لحاظ نشده است.

 

به گفته ژیگانشین، حجم واقعی تجارت بین کشــورها به طور قابل توجهی از شاخص های رسمی خدمات گمرکی فراتر رفته است.

 

وی گفت: ما برآوردهای کارشناسی داشتیم مبنی بر اینکه تا پایان ســال ۲۰۲۰ تجــارت واقعی با ایران به ۱۰ میلیارد دلار است.

 

 

موانع تجارت ایران و روسیه:

 

رسـتم ژیگانشــین نماینده بازرگانی فدراسیون روســیه در ایــران خاطرنشــان می کنــد کــه »تحریم های آمریکا علیه سیســتم بانکی ایران همچنان یکی از ترمزهای کلیدی توسعه تجارت روسیه و ایران است، اگرچه بسیاری از شرکت ها یاد گرفته اند که از این مانع عبور کنند». او گفت: مشــکلات لجستیکی از جمله مشکلات در مرز ایران و جمهوری آذربایجان وجود دارد.

 

بنا بر این، همــکاران ایرانی ما شــکایت دارند که اغلب در گذرگاه هــای مــرزی - هم از ایران به جمهوری آذربایجان و هم در مسیر جمهوری آذربایجان به روســیه - صف های طولانی تشکیل می شود.

 

ایــن اغلب نتیجه نقص فنی اســت.

 

به گفته این نماینده بازرگانی، «در این راستا هر دو طرف روسی و ایرانی علاقه مند به فعال ســازی این مســیر از طریــق دریای خزر هســتند».

 

وی افزود: بودجه زیادی برای نوسازی بنادر آستاراخان در نظر گرفته شــده است، برنامه هایی برای ساخت کشتی های جدیــد وجــود دارد و به همیــن دلیل می توان از مسیرهای ترانزیتی خودداری کرد و کریدور شمال-جنوب را فعال کرد.

 

ژیگانشــین خاطرنشــان می کند: «مشــکل اصلی در راه فعال شدن مسیر خزر، نبود کشتی های مدرن در دریای خزر است».

 

وی افزود: از طرف ایرانی، ســاخت خط آهن در بندر انزلی در حال تکمیل اســت و خط ریلی بندر امیرآباد هم اکنون تکمیل شده است.

 

این نماینده بازرگانی روســیه خاطرنشان کرد: باید خطوط را راه اندازی کنیم تا خدمات کشــتی به طور منظم انجام شود، اکنون تقریبا همه کشتی ها برای یک ســفر خاص اجاره شده اند.

 

رجب صفروف رئیس مرکز مطالعات ایران معاصر در روســیه نیز گفت: مهم ترین مانع بر ســر تجارت ایران و روســیه را مشکلات زیرســاخت های ارسال کالا دانست و خاطرنشان کرد: به رغم مرز آبی دو کشور و الزام دارا بودن ناوگان دریایی مناســب، ایران در این بخــش ضعف بزرگ دارد.

 

رئیس مرکز مطالعات ایران معاصر در روســیه مشــکلات لجستیکی؛ ترانزینی و بانکی را از جمله موانع سد راه تجارت ایران و روسیه عنوان کرد.

 

صفروف با بیان اینکه بانکی نداریم که به صورت تمام عیار به تجار دو کشــور کمک برای مبادلات اقتصادی دو کشور کمک کند، گفــت: راه اندازی بانکی اختصاصی که با ارز محلی دو کشــور کار کند برای توســعه مبادلات دو کشور بسیار ضروری است.

 

وی گفت: راه انــدازی ابزارها، امکانات و زیرســاخت های لجستیکی لازم است و متاسفانه سالهاست که راه گذر اقتصادی شمال-جنوب در قسمت ایران به بهره برداری نرسیده است.

 

صفروف مشکل روادید بــرای تجار ابرانی را یکی دیگر از موانع توســعه تجارت بین ایران و روســیه دانســت و گفت: اگر روادید برداشــته شود تبادلات اقتصادی ایران و روســیه چند برابر افزایش خواهد یافت.

 

این مقام روس تصریح کرد: کمبود اطلاعات از ظرفیت های اقتصادی ایران و روســیه از دیگر موانع توســعه اقتصادی دو کشــور اســت که لازم است ذر این مورد اطلاع رســانی شود.

 

صفروف اظهار داشت در صــورت عضویت رســمی ایــران در اتحادیه اوراســیا هم ســطح مبادلات اقتصادی ایران و روســیه بیشتر از ۴۰ درصد افزایش خواهد یافت، بنابراین، عضویت هر چه ســریعتر ایران در این اتحادیه ضروری است.

 

وی برندسازی از ایران در حوزه های سیاسی و اقتصادی را هم برای تقویت روابط اقتصادی دو کشور لازم دانست و گفت: در این مورد باید ایران با برنامه ریزی مشخص برای رقابت هــای منطقه ای و بیــن المللی برای خود وجهه و شاخص ایجاد کند.

 

 

اهمیت حیاتی راهگذر شــمال-جنوب برای ایران و روسیه:

 

»ولادیمیــر اوبیدنوف» رئیس شــورای تجاری روسیه و ایران در اتاق بازرگانی و صنایع این کشور نیز اظهار داشــت: «اطمینان دارم توسعه کریدور بین المللی شــمال-جنوب برای تهران و مســکو اهمیــت حیاتی دارد؛ ضمن اینکه ســتون فقرات توسعه اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران را تشکیل خواهــد داد».

 

اوبیدنوف با تاکید بر اهمیت حیاتی کریــدور شــمال-جنــوب افزود: ایــن کریدور کوتاه ترین مســیر از اروپا به کشــورهای جنوب و جنوب شــرق آســیا از طریق ایران و روسیه است و برای این کشورها اهمیت بسیار زیاد دارد.

 

اوبیدنوف گفــت: اطمینان دارم کریدور بین المللی شــمال-جنوب، ســتون فقرات توسعه اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران را تشکیل خواهد داد.

 

وی ادامه داد: موافقتنامه کریدور حمل ونقل بین المللی شــمال-جنوب که در شهریور ماه ۱۳۷۹ در سن پترزبورگ به امضای وزرای حمل و نقل سه کشور ایران، هند و روسیه رسید، ایجاد مسیر حمل و نقل کالا از هند به کشــورهای اروپای شــمالی را پیش بینی کرده است.

 

این کریدور از مسیرهای مهم ترانزیتی است و ارتباط ترانزیتی کشورهای شمال اروپا و روسیه را از ایران و دریای خزر به کشورهای حوزه اقیانوس هند، خلیج فارس و جنوب آســیا برقرار می ســازد.

 

عــدم ثبات و امنیــت در منطقه خاورمیانه و ناامن شــدن مســیرهای دریایی پتانســیل جایگزینی کریدور شــمال-جنوب را به جای کانال ســوئز افزایش داده اســت.

 

این مسیر ریلی از چین تا هند و هند تا پاکســتان و ســپس داخل ایران تا رشت ادامه دارد و تنها خلا آن برای اتصال به روســیه و فنلاند در شرق اروپا، قطعه رشت به آستار به طول ۱۷۰ کیلومتر است که هنوز ساخته نشده است.

 

 

عضویت کامل ایران در اتحادیه اوراسیا باعث افزایش روابط اقتصادی با این اتحادیه می شود:

 

اوبیدنــوف در ادامه مصاحبه گفت: عضویت کامل ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا امکان افزایش تجارت بین اعضای این اتحادیه و ایران را فراهم می ســازد.

 

ایــن امــر در وهله اول بــه دلیل نبود محدودیت هــای گمرکــی در حمل و نقل کالاها خواهد بود.

 

وی افزود: با عضویت ایران در اتحادیه اوراســیا، تاجران ایرانــی و روس نیازی به هزینه برای مراحل طولانی تنظیم اسناد برای کالاها در گمرک های دو کشور نخواهند داشت.

 

»روزنامه نقش اقتصاد - 12 بهمن 1400«