آمار واردات و صادرات امسال نشان از بهبود تجارت خارجی دارد، به طوری که بر اساس این آمار ارزش صادرات غیرنفتی ایران در سال جاری با رشد 38 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته به رقم 38 میلیارد و 703 میلیون دلار رسید.
از ابتدای امسال تا پایان آذر 122 میلیون و 500 هزار تن کالا به ارزش 72 میلیارد و 100 میلیون دلار بین ایران و سایر کشورها مبادله شده است؛ آماری که از رشد 47 درصدی صادرات غیرنفتی کشور در این مدت مشخص حکایت دارد.
اما دلیل این جهش و روند مثبت در مبادلات تجاری ایران چیست؟
به گفته بسیاری از کارشناسان دلیل جهش قابل توجه صادرات در سال جاری را باید در 3 بخش صادرات »معدن و صنایع معدنی»، «محصولات پتروشیمی، پایه نفتی و میعانات گازی» و «صنعت» جست و جو کرد که به ترتیب رشدهای 110 ،50 و 24 درصدی را تجربه کرده اند تا مجموع صادرات غیرنفتی کشور جهشی جدی را تجربه کند.
از نکات جالب توجه در باره این افزایش چشمگیر، رشد همزمان ارزش دلاری و حجم کالاهای صادراتی کشور است که نشان می دهد افزایش صادرات غیرنفتی صرفا به دلیل رشد وزن صادرات نبوده و تقاضای بالا برای محصولات پتروشیمی، فلزات اساسی، مواد معدنی و میعانات در بازار جهانی در این موضوع دخیل بوده است.
برای بررسی روند صادرات ایران در سال جاری می توان از الگوی مبادلات تجاری 6 ماه نخست سال بهره برد.
این روند در ۶ ماه دوم سال نیز ادامه داشته است.
بر اساس آمار منتشر شده، وزن صادرات غیرنفتی در 7 ماه نخست 1400 به افزون بر 75 میلیون تن رسید و 15 درصد افزایش یافت، این در حالی است که ارزش دلاری کل صادرات غیرنفتی 47 درصد رشد را تجربه کرد.
سال گذشته در همین مدت وزن صادرات غیرنفتی کشور به محدوده 65 میلیون تن رسیده بود و امسال 10 میلیون تن به این میزان افزوده شده است.
این وضعیت به معنی رشد قابل توجه وزن کالاهایی است که در این مدت به خارج از کشور صادر شده اند.
علاوه براین رشد نرخ این کالاها در بازار جهانی نیز عمده ترین دلیل افزایش ارزش دلاری صادرات غیرنفتی فراتر از وزن آن در 7 ماه ابتدایی 1400 است.
رشد صادرات؛ از پتروشیمی تا کشاورزی
در بخش «محصولات پتروشیمی، پایه نفتی و میعانات گازی» رشد 50 درصدی ارزش دلاری صادرات در حالی رقم خورده که از نظر وزنی صادرات ایران در این بخش تنها 16 درصد رشد داشته است.
افزایش جهانی قیمت ها در این بخش احتمالا مهم ترین دلیل رشد ارزش صادرات کشور بوده است.
رشد 110 درصدی ارزش صادرات «معدن و صنایع معدنی» در این دوره در حالی تجربه شده که از نظر وزنی، شاهد جهش 15 درصدی هستیم که این جهش احتمالا به افزایش جهانی نرخ مواد و محصولات معدنی از جمله مس، آلومینیوم و فولاد مربوط است.
در بخش معدن و صنایع معدنی، بخش «صنایع معدنی فلزی» ضمن کسب بالاترین رشد صادرات، بیشترین میزان صادرات را نیز تجربه کرده است.
این رشته فعالیت در زیرگروه معدن و صنایع معدنی رشدی 138 درصدی را تجربه کرده و کل صادرات آن در 7 ماه ابتدایی 1400 کمی از 5.9 میلیارد دلار بیشتر بوده است.
از نظر وزن هم صادرات بخش »صنایع معدنی فلزی» با بیش از 5.۹ میلیون تن تاثیری جدی بر حوزه «معدن و صنایع معدنی»داشته است.
صدرنشین صادرات کشاورزی
در بخش «کشاورزی و صنایع غذایی» هم بیشترین جهش و بالاترین رقم صادرات به رشته فعالیت «خشکبار» و «میوه و تره بار» مربوط بوده است.
بنا بر آمارهای سازمان توسعه تجارت، صادرات بخش «خشکبار» رشدی یک درصدی را تجربه کرده، در حالی که بخش «میوه و تره بار» با صادرات 908 میلیون دلاری توانسته بالاترین میزان فروش به خریداران خارجی را طی دوره زمانی مذکور به دست آورد.
طبق اعلام سازمان توسعه تجارت، وزن میوه و تره بار صادرشده از کشور به مقاصد خارجی در این دوره 7 ماهه حدود 3 میلیون تن بوده است.
ماشین سازی، بهترین در صنعت
در بخش صنعت بهترین عملکرد را از نظر رشد ارزش دلاری صادرات، رشته فعالیت «ماشین سازی و تجهیزات» با 89 درصد به خود اختصاص داده، در حالی که بیشترین صادرات در بخش صنعت متعلق به رشته فعالیت «محصولات پلیمری» با 658 میلیون دلار بوده است.
وزن صادرات این بخش حدود 525 هزار تن بوده است.
گزارش سازمان توسعه تجارت نشان می دهد محصولات شیمیایی با وزنی افزون بر یک میلیون تن بیشترین حجم از صادرات حوزه صنعت را به خود اختصاص داده اند.
در ادامه این گزارش، جزئیات صادرات غیرنفتی کشور به شکلی دقیق تر عنوان شده است.
صادرات صنعتی به تفکیک بخش ها
سهم هر یک از بخش های اقتصاد در ارز آوری برای کشور مشخص شد و بخش صنعت وضعیت نسبتا بهتری را پشت سر گذاشت.
نیم خیز صنعت در بخش صادرات به افزایش فروش محصولات صنعتی به خریداران خارجی منجر شد.
در همین مدت، صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی کم شده و فروش فرش و صنایع دستی هم اندکی کاهش یافت.
بررسی دقیق تر وضعیت تجارت خارجی کشور در سال جاری نشان می دهد ایران در این دوره زمانی بیش از 27 میلیارد دلار صادرات داشته که تنها حدود 9 درصد آن با بخش صنعت مرتبط است.
بخش صنعت، 10 رشته فعالیت مختلف دارد که در گزارش سازمان توسعه تجارت شامل «نساجی، پوشاک و کفش»، «لوازم خانگی»، «صنایع برق و الکترونیک«، »محصولات سلولزی»، «خودرو و نیروی محرکه«، »صنایع نوین، پیشرفته و دارو»، «ماشین سازی و تجهیزات»، «شیمیایی» و «محصولات پلیمری» و «سایر تولیدات صنعتی» هستند.
گزارش این بخش گویای این نکته است که ارزش افزوده محصولات صنعتی صادرشده از کشور اندکی افزایش یافته است.
استناد این موضوع به رشد 24 درصدی ارزش دلاری صادرات صنعتی در کنار رشد 15 درصدی وزن محصولات صادراتی است، اما اگر به طور جزئی به بررسی صادرات بخش های مختلف صنعت بپردازیم، می توان شواهد بیشتری از وضعیت این حوزه مهم و توان رقابتی صنعت کشور در بازارهای جهانی یافت.
بخش پوست و چرم از جمله بخش های مهم صادرات صنعتی است که در 7 ماه نخست 1400 از نظر ارزش دلاری 81 درصد و از نظر وزنی 75 درصد افت را تجربه کرده است.
این موضوع بنا به ادعای گزارش، به علت تعطیلی کارخانه های تولید محصولات چرمی در دوره همه گیری ویروس کرونا به ویژه در ایتالیا، هند و ترکیه که خریداران مواد ایرانی هستند، رخ داده است.
باتوجه به لوکس بودن این اقلام و نیز مسئله بازگرداندن ارز حاصل از صادرات، روند صادرات این بخش در سال گذشته به شدت کاهشی بود.
دلایل کاهش صادرات برخی بخش ها
بر مبنای این گزارش، علل کاهش صادرات کیف و کفش، نخست به بسته شدن مرزهای زمینی به دلیل شیوع ویروس کرونا در ماه های اخیر، دوم به بالا رفتن نرخ مواد اولیه در سال جاری و در نتیجه افزایش نرخ کفش و نیز درگیری های داخلی افغانستان مربوط است.
در بخش پوشاک هم کاهش صادرات، اولا به مشکلات مرتبط با قاچاق کالا که منجر به کاهش تولید می شود و دوم، مشکلات داخلی افغانستان و حضور نداشتن تجار افغانستانی در داخل کشور برمی گردد.
در توضیح علل کاهش صادرات فرش دستباف هم باید به این موضوع توجه کرد که صادرات این کالا از نظر وزنی افزایش داشته است.
این موضوع بیانگر این است که صادرات کالاهای با ارزش پایه صادراتی کمتر اتفاق افتاده است.
با توجه به لوکس بودن این کالا و مشکلات اقتصادی ناشی از ویروس کرونا، سلیقه بازار جهانی به سمت اقلام دارای نرخ مناسب تر سوق یافته است.
از جمله علل کاهش صادرات صنایع دستی هم اعمال قوانین سختگیرانه در زمینه واردات شمش طلا هنگام ثبت سفارش مبنی بر لزوم درج اطلاعات فروشنده خارجی شمش در سامانه بوده است.
در عین حال، مسائل مربوط به بازگشت ارز و تعهدات ارزی که باتوجه به نرخ بالای طلا تشدید شده، در بروز وضعیت فعلی دخیل بوده است.
بالا بودن هزینه های انبارداری کالاها در گمرک هم دلیل دیگر کاهش صادرات صنایع دستی بوده است.
در کنار تاثیر نرخ دلار بر نرخ طلا و افزایش آن در سال گذشته، فعالان صادرات شاهد افزایش صادرات مصنوعات از جنس طلا و جواهر بودند که در سال جاری این وضعیت به علت بالانس عرضه و تقاضا از نظر ارزش، روند کاهشی را تجربه می کند.
صادرات بخش شیمیایی و به طور خاص محصولات آرایشی در 7 ماه ابتدایی امسال روند نزولی را طی کرده، به نحوی که به لحاظ ارزشی 17 درصد و از نظر وزنی 23 درصد کاهش داشته است.
عمده کشورهای هدف صادرات طی این مدت افغانستان به ارزش 5 میلیون دلار، عراق به ارزش 2 میلیون دلار و پاکستان و ترکمنستان هر کدام به ارزش یک میلیون دلار بوده اند.
جذابیت بازار داخل به دلیل کندی واردات محصولات مشابه خارجی و به صرفه بودن کالاهای ایرانی برای مصرف کنندگان و نیز مشکل در تامین و واردات مواد خام و اصلاح نرخ پایه صادراتی از دلایل اصلی افت صادرات محصولات آرایشی در سال گذشته بوده است.
در بخش لوازم خانگی هم با لحاظ دو بخش انرژی بر و غیرانرژی بر با کاهش صادرات مواجه بودیم.
سخن پایانی
رشد صادرات غیرنفتی در شرایط تحریمی و وجود محدودیت های اقتصادی، حاصل تلاش و همت همه دست اندرکاران حوزه تجارت خارجی، به ویژه فعالان اقتصادی است و انتظار می رود با رفع مشکلات و تنگناهای موجود، شاهد بهبود وضعیت تجارت در آینده باشیم.
«روزنامه صنعت، معدن و تجارت - 14 اسفند 1400»
[/sect id=[file]] |