فرصت‌ سازی تجاری از جنگ اوکراین

 

 

 

 تحولات تجارت کالایی ایران، ترکیه و اتحادیه اروپا با توجه به جنگ اوکراین از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران واکاوی شد.

گزارشی که نشان می‌دهد اتحادیه اروپا پس از جنگ اوکراین توانسته تجارت خود را به کشورهای خارج از این منطقه افزایش دهد. همچنین ترکیه از این فرصت برای توسعه صادرات به اتحادیه اروپا استفاده کرده است، به‌گونه‌ای ‌که صادرات ترکیه در ‌ماه مارس 2022 به بالاترین صادرات ماهانه به اتحادیه اروپا در چند سال‌اخیر رسیده و واردات ترکیه از اتحادیه نیز همین روند را در این مدت طی کرده است.

تجارت اتحادیه اروپا با دنیا

در فصل نخست 2022 تجارت کالایی اتحادیه اروپا (27 اقتصاد) با کشورهای خارج از این اتحادیه حدود 1266‌ میلیارد یورو بوده که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل حدود 31‌ درصد افزایش داشته است.

سهم صادرات از تجارت مزبور نزدیک به 47‌ درصد (592‌ میلیارد یورو) و مابقی 53‌ درصد (674‌ میلیارد یورو) مربوط به سهم واردات است.

در مقایسه با مدت مشابه سال‌قبل، صادرات اتحادیه اروپا به اقتصادهای خارج از این اتحادیه در فصل نخست 2022، حدود 16‌درصد افزایش داشته؛ درحالی‌که در همین مدت واردات از رشد بیشتری برخوردار بوده و بیش از 46‌درصد رشد کرده است.

بر اساس این گزارش، بعد از تهاجم روسیه به اوکراین، صادرات و واردات اتحادیه اروپا به/ از خارج از این منطقه، افزایش یافت به‌نحوی‌که فقط طی یک‌ ماه مارس همین سال، واردات و صادرات به ترتیب حدود 19‌ درصد و 15‌ درصد رشد کرد.

 

تجارت ایران با اتحادیه اروپا

یکی از شرکای تجاری اتحادیه اروپا، ایران است. تقریبا از ابتدای سال‌ 2019 تجارت ایران با این اتحادیه به دلیل تشدید تحریم‌ها، افت چشمگیری کرد که طی سال‌ها بعد نیز استمرار یافت.

کل تجارت کالایی ایران با اتحادیه اروپا در سال‌ 2021 حدود 87/ 4 میلیارد یورو بود که تقریبا یک‌چهارم رقم مشابه در سال‌ 2018 است.

در فصل نخست 2022 تجارت ایران با اتحادیه اروپا به حدود 33/ 1‌ میلیارد یورو رسید‌که 7/ 20‌ درصد از آن مربوط به صادرات ایران به این اتحادیه و 3/ 79‌درصد هم مربوط به واردات ایران از این اتحادیه است.

در مقایسه با فصل مشابه سال‌قبل، صادرات ایران به این منطقه اقتصادی حدود 8/ 38‌ درصد و واردات ایران از اتحادیه اروپا نیز حدود 3/ 18‌ درصد افزایش یافته است.

بعد از تهاجم روسیه به اوکراین، تجارت اتحادیه اروپا با روسیه دستخوش تغییراتی شد.

طبق داده‌های مرکز آمار اروپا، در ‌ماه مارس 2022 نسبت به فوریه همین سال، واردات اتحادیه اروپا از روسیه افزایش 3/ 12‌ درصد و در مقابل صادرات اتحادیه اروپا به این کشور کاهش 49‌ درصدی یافت.

حدود 67‌ درصد از واردات اتحادیه اروپا از روسیه در‌ ماه مارس سال‌جاری مربوط به واردات اقلام نفتی (سوخت‌های معدنی و روان‌کننده‌ها) است.

صادرات اقلام نفتی ایران به اتحادیه اروپا نیز در فصل نخست 2022 به حدود 2‌ میلیون یورو رسید ‌که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل 5‌برابر شد.

با وجود افزایش قابل‌توجه صادرات گروه کالای نفتی ایران به این اتحادیه، صادرات مزبور از ارقام مشابه روسیه و حتی ترکیه هم کمتر است.

در فصل اول 2022 صادرات نفتی روسیه و ترکیه به اتحادیه اروپا نسبت به فصل مشابه سال‌قبل، به ترتیب 3/ 2 برابر و 8/ 1 برابر شده است.

 

تجارت ترکیه با اتحادیه اروپا

برخلاف ایران، تجارت کالایی ترکیه با اتحادیه اروپا طی بازه زمانی 2016 الی 2021 از روند عمومی افزایشی برخوردار بوده؛ به‌نحوی‌که کل تجارت ترکیه با این اتحادیه در سال‌ 2021 تقریبا 1/ 2 برابر رقم مشابه در سال‌ 2016 است.

در فصل ابتدایی 2022 صادرات ترکیه به اتحادیه اروپا برابر با 4/ 23 میلیارد یورو با سهم 51‌ درصدی و واردات نیز حدود 2/ 22 میلیارد یورو با سهم 49‌ درصدی از کل تجارت این کشور با اتحادیه اروپا بود که هم از حیث ارزش و هم از لحاظ ترکیب به‌ویژه سهم صادرات، ‌‌‌‌‌‌‌تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای با ایران دارد. صادرات کالایی ترکیه به اتحادیه اروپا در فصل نخست 2022 بیش از 85 برابر صادرات ایران به این اتحادیه است.

بعد از بروز جنگ روسیه و اوکراین، صادرات ترکیه به این اتحادیه افزایش یافت و در‌ماه مارس 2022 به 24/ 8 میلیارد یورو رسید‌که بالاترین صادرات ماهانه ترکیه به اتحادیه اروپا طی سال‌های گذشته است.

نکته قابل‌توجه دیگر، افزایش واردات ترکیه از این اتحادیه است که در ‌ماه مارس به 4/ 8‌ میلیارد یورو رسیده و از این لحاظ هم بالاترین رقم واردات ماهانه از این اتحادیه تاکنون است.

ترکیب و روند افزایشی تجارت کالایی ترکیه با اتحادیه اروپا را می‌توان به ساختار و سازگاری سیاست‌های تجاری، تعرفه‌ای و ارزی این کشور با رویکرد افزایش رقابت‌پذیری و ارتقای نقش تجارت در رشد اقتصادی نسبت داد.

کسری تراز تجاری کالایی اتحادیه اروپا با کشور روسیه در فصل نخست 2022 به 45‌ میلیارد یورو رسید ‌که نسبت به فصل مشابه سال‌قبل، تقریبا چهار‌برابر شد.

روند ماهانه تراز تجاری اتحادیه اروپا با روسیه نشان‌دهنده تشدید کسری تراز تجاری این اتحادیه با روسیه است.

تجارت کالایی ترکیه با اتحادیه اروپا در فصل نخست 2021 دارای کسری تجاری حدود 6/ 1‌ میلیارد یورویی برای ترکیه بود که با افزایش بیشتر صادرات ترکیه به این اتحادیه در مقایسه با رشد واردات، کسری تراز مزبور به مازاد تراز تجاری حدود 3/ 1‌ میلیارد یورویی در فصل 2022 تبدیل شد.

از سال‌ 2019 به بعد و همزمان با تشدید تحریم‌ها، به دلیل افت قابل‌توجه صادرات نفتی ایران و همچنین بالا بودن حجم واردات از حجم صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا، همواره تراز تجاری ایران با این اتحادیه دارای کسری بوده است.

در فصل 2022 کسری تراز تجاری ایران با اتحادیه اروپا به حدود 779‌ میلیون یورو رسید‌که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل، حدود 4/ 12 درصد تضعیف شد.

 

کالاهای تجاری ایران و اتحادیه اروپا

سه گروه کالایی عمده وارداتی ایران از اتحادیه اروپا طی فصل نخست 2022 به ترتیب شامل ماشین‌آلات و تجهیزات حمل‌ونقل با ارزش 327‌میلیون یورو، مواد غذایی و حیوانات زنده با ارزش 261‌ میلیون یورو و محصولات شیمیایی با ارزش 254‌ میلیون یورو بوده که در مقایسه با فصل مشابه سال‌گذشته به ترتیب با افزایش 9/ 6 درصد، 60‌ درصد و 11‌ درصد همراه بوده‌اند.

عوامل مسلط در افزایش واردات 3/ 18‌ درصدی ایران از اتحادیه اروپا در فصل نخست 2022 نسبت به فصل مشابه سال‌قبل، افزایش واردات گروه کالایی مواد غذایی و حیوانات زنده با مشارکت 11 واحد درصد، گروه محصولات شیمیایی با مشارکت 6/ 3واحد‌درصد و گروه ماشین‌آلات و تجهیزات حمل‌ونقل با مشارکت 4/ 2 واحد ‌درصد است.

در مقایسه سه گروه کالایی شامل مواد غذایی و حیوانات زنده با ارزش 89‌ میلیون یورو، محصولات شیمیایی با ارزش حدود 73‌ میلیون یورو و کالاهای صنعتی طبقه‌بندی شده بر حسب مواد با ارزش 57‌ میلیون یورو جزو کالاهای عمده صادراتی ایران به اتحادیه اروپا طی مدت مورد بررسی هستند که نسبت به فصل مشابه سال‌گذشته، به ترتیب حدود منفی 7/ 0 درصد، مثبت 110‌ درصد و 40‌ درصد رشد داشته‌اند.

عوامل مسلط در رشد 8/ 38‌ درصدی صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا در فصل نخست 2022 نسبت به فصل مشابه سال‌قبل، افزایش صادرات گروه کالایی شیمیایی با مشارکت 2/ 19 واحد درصد، گروه مواد خام خوراکی با مشارکت 9 واحد‌ درصد و گروه کالای صنعتی طبقه‌بندی شده بر حسب مواد با مشارکت 8 واحد‌درصد است.

 

«روزنامه دنیای اقتصاد - سوم خرداد 1401»