ایران ؛ مرکز تقاطع کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب

 

 

 

 

از آنجائی که ایران و اوراسیا تنها مناطقی در جهان هستند که در مرکز تقاطع کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب قرار دارند، امید آن می رود بتوان این مواهب و فرصت ها به نحو احسن استفاده کرد و موجبات سرافرازی و بالندگی بیشتر ایران را فراهم آورد.

 

از آبان ۱۳۹۸ عضویت موقت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا آغاز شد و براساس توافق دو طرف بنا شــد بعد از سه سال با بررسی عملکرد امکان عضویت دائم و آزادسازی کامل روابط تجاری وجود داشــته باشد.

 

در طول این سال ها ایران توانسته با استفاده از تعرفه های ترجیحی، صادرات خود به برخی از کشورهای اوراسیا را افزایش دهد و همچنین واردات برخی مواد اولیه و کالاهای اساسی نیز از کشورهای اوراسیا ادامه داشته است.

 

در این مدت طراز تجاری ایران در رابطه با کشورهای اوراسیا مثبت بوده و تنها میزان واردات از روسیه بیشتر از صادرات به این کشور بوده است.

 

سازمان توسعه تجارت اعلام کرده که از چند ماه قبل بررسی ها برای رسیدن به یک موافقت نامه تجارت آزاد میان ایران و اورسیا آغاز شده و در این حوزه پیشرفت های قابل توجهی نیز به دست آمده است.

 

طبق این موافقت نامه که میان جمهوری اســلامی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا از تاریخ ۵ آبان ماه ۱۳۹۸ لازم الاجرا شده است، ایران و اتحادیه برای واردات برخی کالاها برای یکدیگر امتیازات تعرفه ای قایل شده اند.

 

بر همین اساس، ایران برای واردات ۳۶۰ کد کالا از کشورهای عضو اوراسیا امتیازات تعرفه ای اعطا کرده و اوراسیا برای صادرات ۵۰۲ قلم کد کالای ایرانی به اوراسیا امتیازات تعرفه ای قائل شده است.

 

این اتحادیه اکنون ۵ عضو دارد. اعضای اصلی اتحادیه اقتصادی اوراسیا کشورهای روسیه، بلاروس و قزاقستان هستند که معاهده تشکیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا را در ۲۹ م ی ۲۰۱۴ امضا کردند و با عضویت کشورهای ارمنستان و قرقیزستان این معاهده از یکم ژانویه ۲۰۱۵ وارد مرحله اجرایی شد.

 

همکاری های اقتصادی و تجاری با این اتحادیه تنها برای کشور ما جذاب نبوده است و تاکنون بیش از ۴۰ کشور و سازمان بین المللی از جمله چین، اندونزی و همچنین کشورهای آمریکای لاتین برای مبادله با کشورهای عضو در چارچــوب این اتحادیه اعلام آمادگی کرده اند.

 

همچنین این اتحادیه با کره جنوبی، مصر و هند مذاکراتی برای عضویت و همکاری داشته است.

 

اتحادیه ای قدرتمند چنانچه ایران بتواند از ظرفیت های آشکار و پنهان توافق نامه تجارت اتحادیه اوراسیا در توسعه صادرات غیرنفتی ایران بهره لازم را ببرد، می توان از آن به عنوان شــاخصی برای ورود اقتصاد ایران به بازارهای جهانی بهره جست.

 

بر اساس سند چشم انداز ۱۴۰۴ کـه پس از قانون اساسی مهمترین سند بالادستی در کشور به شمار می آید، «ایران کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی علمی و فناوری در ســطح منطقه با هویتی اسلامی و انقلابی الهام بخش در روابط بین الملل، کشوری دست یافته به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی(شامل آسیای مرکـزی، قفقاز، خاورمیانه و کشور های همسایه) با تأکید بر جنبش نـرم افزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقا نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشــتغال کامل است.»

 

با توجه به این سند چشم انداز می توان چنین نتیجه گیری کرد که برای رسیدن به اهداف چشم انداز راهبرد «توســعه تجــارت خــارجی» در نظر گرفته شده و در چارچوب این سند، رویکرد جمهوری اسلامی «برون گرایی اقتصادی» است (سـند نهـایی چشم انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۲ است) اتحادیه اقتصادی اوراسـیایی مـی توانـد، ابزار خوبی جهت تحقق اهداف سند چشم انداز باشد.

 

بدون شک توسعه همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیایی منجر به جهش بزرگی در صادرات نفتـی و غیرنفتی ایران خواهد شد و در نهایت می تواند، موجب ارز آوری شده و نقش موثری را در عبور ایران از تنگناهای اقتصادی ایفا کند.

 

از دیگر مزایای همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، استفاده از امتیازات گمرکی خاصی است که این امکان را برای کشور فراهم می آورد تـا حجـم صـادرات خـود را بـه مقصد ۵ کشور اوراسیایی تا چند برابر افزایش دهد.

 

نظام مالی فراملی بر اساس معاهده اتحادیه اقتصادی اوراسیا، کشورهای عضو آن قصد دارند تا سال ۲۰۲۵ یک بازار مالی مشترک در بخش های بانکی، بیمه و سهام به همراه یک «نظام مالی فراملی» در قزاقستان مستقر کنند.

 

با توجه به نارضایتی اعضای اتحادیه به ویژه روسیه از حاکمیت دلار در مبادلات بین المللی و مبادرت این کشور به ایجاد سوئیفت روسی، به نظر می رسد در سیاست های پولی بین المللی اعضای این اتحادیه با کشورمان هم سو و هم جهت هستند.

 

باید همواره به این نکته توجه داشت که علاوه بر تسهیل تعاملات تجاری با کشورهای عضو اتحادیه این موافقت نامه در شرایط تنگناهای مربوط به تحریم و شیوع ویروس کووید-۱۹ باعث ورود کالاهای اساسی به کشورمان شده است.

 

برای مثال بیشترین میزان واردات کشورمان از اوراسیا در این دوره دانه های روغنی و خوراک دام بوده که نیاز کشور به هر دو مورد هم در دوره مذکور به عنوان یک کالای اساسی بسیار مهم بوده است.

 

علاوه بر انتفاع اقتصادی حاصل از امضای این موافقت نامه نباید ابعاد سیاسی و پیام سیاسی نزدیکی کشورمان با اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای معارضان داخلی و خارجی را نادیده گرفت.

 

این موضوع تا حدودی به تعدیل سیاست های تند آمریکا و اروپا منجر شده است.

 

اگرچه عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای نیز در راستای این اهداف سیاسی و امنیتی ایران بوده است، اما همکاری کشورمان با اتحادیه اقتصادی اوراسیا قابل مقایسه با عضویت در شانگهای نیست.

 

اولا در سازمان شانگهای سه قدرت بزرگ یعنی کشورهای هند، چین و روسیه اعضای اصلی را تشکیل می دهند و این یک موازنه قدرت درون سازمان ایجاد کرده است، اما در اوراسیا روسیه قدرت مسلط است.

 

کارکرد عضویت در شانگهای در وهله نخست سیاسی امنیتی و سپس اقتصادی است، در حالی که موافقت نامه تجارت آزاد با اوراسیا ابعاد اقتصادی و تجاری دارد و همان گونه که در بالا ذکر شد در بُعد سیاسی نیز منافعی را حاصل کرده است.

 

در بحث عضویت کشورمان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا نکته این است که موضوع عضویت ناظر جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به تصویب هیات دولت رسیده است و مقرر است ظرف مدت دو ســال از سوی وزارت امورخارجه بررسی های لازم جهت ارزیابی منافع و مصالح کشورمان به عمل آید.

 

ورود ایران به بازارهای جهانی در خصوص افزایش همکاری های اقتـصادی جمهـوری اسـلامی ایران از طریق همگرایی در اتحادیه اقتصادی اوراسیا در چند سال گذشته دیدگاه های مختلفی مطرح شده است که به دلیل سابقه ارتباطات فرهنگـی و اهمیـت ژئوپلتیـک اعـضای آن و همچنین ضرورت توسعه اقتصادی کشور از طریق همگرایی اقتصادی منطقه ای از اهمیت فراوانی برخوردار است.

 

به باور کارشناســان؛ بعد از پایان جنگ سرد میزان گرایش به سوی منطقه گرایی در مناطق مختلف در جهان رو به افزایش گذاشته و در این میان آسیای مرکزی یکی از مناطق ژئواستراتژیک است کـه همـواره در کـانون توجـه کـشورهای مختلف قرار داشته است.

 

همکاری ایران با این بلوک اقتصادی با ارزش بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار، نوید بخش توسعه تعاملات اقتصادی متقابل کشــورمان با کشورهای مختلف دنیا و به خصوص همسایگان است؛ به ویژه در شرایطی که دشمنان به دنبال منزوی کردن ایران و قطع ارتباط اقتصادی و تجاری آن با دنیا هستند.

 

حجم بسیار زیاد تجارت و تعاملات اهمیت اقتصادی این اتحادیه به قدری است که با شکل گیری آن کشورهای مختلف علاقه خود را برای عضویت ابراز کردند.

 

میزان تجارت اتحادیه اوراسیا با کشورهای جهان حدود ۸۵۰ میلیارد دلار است.

 

از این میزان ۳۳۱ میلیارد دلار مربوط به واردات است.

 

سهم ایران از این میزان حدود ۵.۲ میلیارد دلار است که یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار واردات و ۸۲۳ میلیون دلار آن صادرات اســت.

 

دســت کم ۸۰ درصد صادرات اوراسیا به ایران، محصولات کشاورزی به ویژه غلات و ۶۸ درصد صادرات ایران به اوراسیا، محصولات کشاورزی به ویژه میوه و خشکبار است.

 

 از دیگر سو، اجرای موافقتنامه تجارت ترجیحی با اتحادیه اقتصادی اوراسیایی، سبب شد گام مقدماتی به سوی تجارت آزاد با این کشورها هموارتر از قبل شود.

 

روسیه از تمدید توافق تجارت آزاد اوراسیا با ایران حمایت می کند ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه اعلام کرد که مسکو از ابتکار تمدید قرارداد موقت تجارت آزاد بین اتحادیه اقتصادی اورآسیا و ایران حمایت می کند.

 

رئیس جمهوری روسیه روز جمعه گفت: برای حفظ رژیم تجارت ترجیحی فعلی با ایران، از تمدید قرارداد موقت قبل از ورود به توافقنامه تجارت آزاد جدید حمایت می کنیم.

 

گفت و گوها در حال حاضر برای امضای یک توافقنامه تجارت آزاد تمام عیار، از جمله با ایران در جریان است.

 

پوتین در نشست عمومی اتحادیه اقتصادی اوراسیا اظهار داشت که اجرای آن به طور قابل توجهی بر گردش تجاری بین اوراسیا و ایران تأثیر گذاشته است.

 

وی افزود: حجم معاملات تجاری تا پایان سال ۲۰۲۱ با ۵.۷۳ درصد افزایش به ۵ میلیارد دلار رسید و صادرات اتحادیه اوراسیا با ۱.۲ برابر افزایش به ۴.۳ میلیارد دلار رسید.

 

رییس جمهوری روسیه همچنین برگزاری فعالتر مذاکرات برای ورود به توافقنامه تجارت آزاد بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و مصر، آغاز مذاکرات مشابه با اندونزی و بررسی موضوع ورود به توافقنامه تجارت ترجیحی با امارات را ضروری دانست.

 

رئیس جمهوری روسیه در خصوص اوراسیا هم گفت: ما به دنبال توسعه نهادهایی هستیم که مسوولیت گسترش روابط اوراسیا را بر عهده دارند.

 

تجارت ایران و اوراسیا به زودی آزاد می شود ماه پیش بود که ســازمان توسعه تجارت اعلام کرد که تا پیش از پایان سال میلادی جاری، تجارت میان ایران و اوراسیا آزاد خواهد شد.

 

 

معاون وزیر و رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران در راستای تاکید دولت سیزدهم بر تسریع انعقاد موافقت نامه تجارت آزاد با منطقه اوراسیا و انجام مذاکرات فشرده، با وزیر اقتصاد اوراسیا در مسکو دیدار و گفت و گو کرد.

 

علیرضا پیمان پاک با بیان اینکه در این دیدار بر تسریع همه جانبه مذاکرات تاکید شد، گفت: با توجه به برگزاری فشرده مذاکرات حضوری قرار شد هر چه سریعتر لیست اقلام، نهایی شده و کارگروه های مشترک برای تسریع در نهایی کردن لیست اقلام تشکیل شود.

 

پیمان پاک افزود: با توجه به اینکه دو طرف تاکید داشتند، قبل از پایان سال ۲۰۲۲ تجارت اوراسیا نهایی و به تصویب کشورهای عضو برسد، تا بتوانیم موافقت نامه تجارت آزاد را امضا کنیم، همچنین با توجه به ضرورت فعال سازی کریدور شمال جنوب، صحبت هایی در این بین صورت گرفت و مقرر شد کارگروه مشترکی بین اتحادیه اوراسیا و سازمان توسعه تجارت ایران به نمایندگی از ایران شکل گیرد تا ابعاد و زیرساخت های مورد نیاز برای فعال کردن جدی کریدور شمال جنوب فراهم شود و اقدامات لازم در این خصوص صورت بگیرد.

 

معاون وزیر و رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران ادامه داد: با فعال سازی کریدور شمال جنوب تقریبا ۳۰ درصد هزینه و زمان انتقال کالا از کشورهای اوراسیا به هند و کشورهای حاشیه خلیج فارس کاهش پیدا می کند و همچنین زمینه سازی بسیار خوبی برای بهره گیری ایران از میلیاردها دلار در آمد حاصل از ترانزیت فراهم می شود.

 

تجارت ایران با اوراسیا به پنج میلیارد دلار رسید یک مقام گمرکی گفت: حجم تجارت ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال گذشته به پنج میلیارد و ۳۴ میلیون و ۹۴ هزار دلار رسید که نسبت به مدت مشابه پارسال ۴۸ درصد افزایش یافته است.

 

 

به گزارش گمرک ایران، حسین کاخکی اظهار کرد: در ۱۱ماهه امسال صادرات ایران به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا افزون بر یک میلیارد و ۸۴ میلیون و ۴۲۴ هزار دلار شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۵ درصد رشد داشته است.

 

مدیرکل دفتر همکاری های بین الملل گمرک ایران افزود: از کشورهای عضو به ترتیب فدراسیون روسیه با ۵۴۷ میلیون و ۹۱۸ هزار دلار، ارمنستان با ۲۷۸ میلیون و ۷۲۶ هزار دلار، قزاقستان با ۱۶۷ میلیون و ۴۶۶ هزار دلار، قرقیزستان با ۷۴ میلیون و ۸۳ هزار دلار و بلاروس با ۱۶ میلیون و ۲۲۹ هزار دلار به ترتیب در مقام نخست تا پنجم کشورهای مقصد کالاهای صادراتی ایران قرار گرفته اند.

 

کاخکی تصریح کرد: در همین مدت واردات ایران از کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا به سه میلیارد و ۹۴۹ میلیون و ۶۶۹ هزار دلار رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۹۵ درصد رشد داشته است.

 

وی خاطرنشان کرد: در بین کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، به ترتیب فدراسیون روسیه با سه میلیارد و ۵۷۰ میلیون و ۱۷۱ هزار دلار، قزاقستان با ۳۴۲ میلیون و ۳۴۹ هزار دلار، بلاروس با ۲۷ میلیون و ۷۷۳ هزار دلار، ارمنستان با هفت میلیون و ۷۶۹ هزار دلار و قرقیزستان با یک میلیون و ۶۰۶ هزار دلار، اولین تا پنجمین مبدا کالاهای وارداتی ایران بوده اند.

 

سیاست تهاتر کالا با کشورهای همسایه این سازمان همچنین از پیگیری سیاست تهاتر کالا با کشورهای همسایه و این بار با محوریت پاکستان خبر داد.

 

 

در راستای مذاکرات وزیر صنعت، معدن و تجارت و پیگیری های سازمان توسعه تجارت ایران و بر اســاس قانون و ضوابط جدید وزارت بازرگانی پاکستان، اکنون تبادل رسمی تجارت با ایران با بهره گیری از مکانیزم تهاتر امکان پذیر است.

 

با توجه به اهمیت استفاده از چارچوب تهاتر به عنوان ابزاری برای تقویت تجارت بین دو کشور، در جریان نهمین اجلاس کمیته مشترک تجاری ایران و پاکستان(JTC) که در آبانماه ۱۴۰۰ با میزبانی سازمان توسعه تجارت ایران در تهران برگزار شد، دو کشور برای ایجاد زیرساخت های تجارت تهاتری توافق کردند.

 

در چهارچوب ســند یادداشــت تفاهم اجلاس مذکور، روسای هیات های ایرانی و پاکستانی توافق کردند الزامات تهاتر بین دو کشور را تامین کنند و تصویب تجارت تهاتری با ایران توسط پاکستان، در راستای توافقات مذکور انجام شده است.

 

در آبانماه سال ۱۴۰۰ عبدالرزاق داوود، مشاور نخست وزیر پاکستان و هیات همراه برای برگزاری نهمین اجلاس مشترک تجاری به تهران سفر کردند و در دیدار با هیات ایرانی و پس از مذاکرات کارشناسی، متن تفاهمنامه اجلاس فی مابین وزیر صنعت، معدن و تجارت و مشاور نخست وزیر پاکستان به امضا رسید.

 

اکنون به منظور اجرای تهاتر، دو طرف بایستی چارچوب های عملیاتی را تبادل کنند.

 

 

«روزنامه اقتصادی امروز - 8 خرداد 1401»