روسیه رقیب یا رفیق؟

 

 

 

مادامی که این شرایط ادامه یابد، بازار جهانی نفت غیرقابل پیش بینی خواهد بود و هر روز شاهد شگفتی تازه از قیمت های نفت در بازار هستیم.

 

در این میان اما، رقابت بین روسیه و ایران در بازار خاکستری نفت تنگاتنگ تر می شود.

 

روسیه حالا چند ماهی است که با تحریم های نفتی مواجه شده و به نظر نمی رسد که شرایط جدید به این زودی ها به حالت قبل برگردد.

 

گزارش ها هم نشان می دهد که روسیه با قیمت های پایین- حتی پایین تر از نفت ایران در حال فروش نفت خود در بازارهای صادراتی نفت ایران است.

 

علاوه بر چین، حالا روسیه تقریبا در همه بازارهای خاکستری که ایران نفت می فروشد، حضور پیدا کرده است.

 

روسیه رسما رقیب نفت ایران شده؛ رقیبی که تلاش دارد ایران را هم کنار خود نگه دارد.

 

سفر الکساندر نواک وزیر انرژی و معاون نخست وزیر روسیه به ایران و تفاهم هایی که هفته گذشته با هیات ایرانی داشت، از همین سیاست روس ها نشات می گیرد.

 

هرچند هیات ایرانی گفته که قرار است میزان مراودات ایران و روسیه به 40 میلیارد دلار در سال برسد، اما به نظر می رسد این مراودات بیشتر جنبه واردات داشته باشد.

 

چه آنکه حالا با این تحریم ها روسیه به دنبال بازار مطمئنی برای کالاهای صادراتی خود باشد.

 

 

سفری پر از ابهام

 

محمود خاقانی کارشناس بین الملل انرژی می گوید: سفر هیات روسیه به ایران و مذاکراتی که بین مقامات ایران و روسیه انجام شده، سوالات بسیاری را برجای گذاشته است.

 

خاقانی در گفت و گویی با اشاره به سفر هیات ایرانی به روسیه و متقابلا سفر هیات روسیه به ایران اظهار کرد: این گونه سفرها در دولت های مختلف، به عنوان همکاری کمیسیون مشترک صورت می گرفت.

 

شاید در این سفر مطلب جدیدی که قبال تجربه نشده بود، بیشتر به چشم می خورد.

 

مثل حضور شهردار تهران در هیات ایرانی.

 

سوال این است که شهرداری تهران قرار است چه کاری را در این تفاهم ها انجام بدهد؟ بسیاری این سوال را مطرح کردند و پاسخی دریافت نشد.

 

در حالی که پاسخ ساده ای دارد.

 

به هر حال شهردار تهران نیامده، فقط شهردار تهران باشد.

 

ایشان نامزد ریاست جمهوری بودند.

 

تاریخ هم نشان داده است که شخصی که شهردار تهران باشد بعدا می تواند رییس جمهور شود.

 

بنابراین شهردار تهران سعی می کند بیشتر، فعالیت های سیاسی انجام بدهد تا مسائل و مشکلات شهر تهران را حل کند.

 

وی افزود: ترکیب مدیریت در صنعت نفت هم نشان می دهد که مدیریت این صنعت یک مدیریت حاکمیتی است و نه مدیریت کاملا دولتی.

 

در واقع صنعت نفت دارد از مرحله دولتی بودن به حاکمیتی شدن حرکت می کند.

 

از همین رو حضور آقای اوجی به عنوان رییس کمیسیون مشترک ایران و روسیه به دلایل حاکمیتی حائزاهمیت است.

 

اما از نظر اینکه روسیه در صنعت نفت ایران چه نقشی ایفا خواهد کرد هم سوال دیگری است، زیرا صحبت هایی که در ارتباط با روابط تجاری بین تهران و مسکو مطرح شد و یا وعده هایی که از طرف سرمایه گذاران روس در صنعت نفت ایران داده شد، حرف از سرمایه گذاری به دلار بود.

 

این در حالی است که روسیه هم مانند ایران به دلار دسترسی ندارد.

 

خاقانی تاکید کرد: در حال حاضر روسیه سعی می کند که روبل را به عنوان یک ارز بین المللی وارد صحنه کند.

 

کما اینکه اکنون روسیه به طلبکارهای خود اعلام رسمی کرده که بدهی هایم را فقط به روبل می توانم پرداخت کنم.

 

البته روبل چون در حال حاضر پشتوانه گاز طبیعی روسیه را دارد، ارز معتبری است، اما به قدرت دلار نمی رسد.

 

این کارشناس انرژی با بیان اینکه به دلیل ابهامات سفر الکساندر نواک به ایران و مذاکرات انجام شده، نمی توان به طور قطع گفت که نتیجه اقتصادی این سفر چه خواهد بود و چه دستاوردی خواهد داشت، تصریح کرد: در کوتاه مدت نمی توان راجع به این مذاکرات نظر داد.

 

باید منتظر ماند و دید که در میان مدت چه اتفاقی می افتد.

 

وی اضافه کرد: در عین حال در فضای بین المللی تحولات دیگری موجب شده که قیمت نفت خام برنت دریای شمال به حدود 120 دلار نزدیک شود. این موضوع نشان می دهد که اتفاق هایی در بازار نفت در حال رخ دادن است.

 

خاقانی گفت: نکته قابل توجه در روابط ایران و روسیه دور زدن تحریم هاست.

 

بی شک روسیه با این تفاهم ها به دنبال منافع ملی خود است و نه منافع ملی ایران.

 

بنابراین باید ایران هم منافع ملی خود را در نظر بگیرد.

 

امروز می بینیم که هر دو کشور در بازار جهانی نفت و در مواجهه با تحریم ها با هم رقابت می کنند و هرکدام سعی دارند که نفت خود را با قیمت پایین تری بفروشند.

 

او با بیان اینکه روسیه در روزهای اخیر توانسته بیشترین حجم نفت مورد نیاز هند و چین را تامین کند، متذکر شد: این موضوع نشان می دهد که ما در یک مسیری قرار گرفته ایم؛ اینکه ممکن است نتوانیم در رقابت با روسیه در بازار نفت مثل قبل عمل کنیم.

 

 

برگ برنده روسیه در آسیا

 

محمدصادق جوکار رییس موسسه مطالعات بین المللی انرژی هم مثل بسیاری از کارشناسان انرژی بر این باور است که تحریم های نفتی روسیه بازار بین المللی را تغییر داده است.

 

جوکار می گوید: آرایش جدید بازار نفت مبتنی بر نظم نوظهوری در حال وقوع است

.

این نظم نوظهور متاثر از یک سری تحولات ساختاری در حوزه انرژی بین الملل است و جنگ روسیه و اوکراین به عنوان یک شگفت انگیز، برخی از موارد این نظم نوظهور را تحت تاثیر قرار داده است.

 

رییس موسسه مطالعات بین المللی انرژی وزارت نفت در گفت وگو با فارس تصریح کرد: نفت روسیه برخلاف گاز آن بیشتر از طریق دریا تجارت می شود، به جز قسمت کوچکی که از خط لوله ESPO و Druzhba  صادر می شود.

 

در نتیجه بازار عمده مایعات سوختی روسیه (نفت و فرآورده) که معادل 7.3 میلیون بشکه در روز بوده، قابل تغییر است و می تواند به بازارهای دیگری نفوذ کند.

 

همان طور که کشورهای دیگر نیز می توانند به راحتی جایگزین سوخت روسیه در اروپا شوند، ولی برای «گاز» روس ها این موضوع صادق نیست.

 

او اضافه کرد: بدین ترتیب با تحریم روسیه، بازار نفت روس ها به سمت آسیا تغییر خواهد کرد و از کشورهای OECD) سازمان همکاری و توسعه اقتصادی( کاهش سهم پیدا خواهد کرد.

 

متناسب با کاهش تقاضای وارداتی نفت روس ها توسط اروپا و آمریکا، اما همچنان تحریم های ثانویه بر نفت روسیه اعمال نشده است، یعنی کشورهای دیگر مجاز هستند که از روسیه نفت بخرند.

 

البته این امکان وجود دارد که تحریم غربی ها بر تولید نفت روسیه بیشتر از صادرات آن تاثیر بگذارد.

 

همان طور که اداره اطلاعات انرژی آمریکا بیان کرد، در ماه گذشته تولید روسیه حدود یک میلیون بشکه در روز کاهش داشته اما صادرات نفت این کشور 500 هزار بشکه افزایش داشته است.

 

رییس موسسه مطالعات بین المللی انرژی بر این باور است که با حضور نفت روسیه، کشورهایی که مقصد صادرات نفت آنها آسیای غیرOECD  باشد آسیب پذیری بیشتری پیدا می کنند.

 

البته ممکن است برخی کشورهای صادرکننده امکان حضور در بازار نفت اروپا در غیاب روسیه را داشته باشند.

 

در نتیجه عراق و عربستان می توانند به بازار نفت اروپا شیفت کنند اما ایران در شرایط عدم توافق این امکان را نخواهد داشت.

 

البته در سناریوهای بازار خاکستری ایران نیز می تواند به صورت غیرمستقیم در بازار اروپا حضور پیدا کند.

 

به همان اندازه که خاقانی نسبت به بازی روسیه در بازارهای خاکستری ایران بدبین است، جوکار بر این باور است که کشورهای واردکننده نفت هر چند نگاه اقتصادی کوتاه مدت به خرید نفت دارند، بنابراین آنها از لحاظ امنیت انرژی دارای استراتژی واردات نفت هستند، یعنی یک سقفی را برای واردات نفت از هر کشوری تعیین می کنند.

 

جوکار می گوید: البته طبیعتا ابتدای کار چینی ها به صورت انفجاری از این نفت ارزان برای پر کردن ذخایر استراتژیک خود استفاده خواهند کرد.

 

به گفته وی ممکن است کشورهایی که با کاهش رشد اقتصادی روبه رو شدند از فرصت نفت ارزان روسیه حتی برای جایگزینی با نفت سایر کشورها نیز استفاده کنند و برای کوتاه مدت استراتژی امنیت انرژی در حوزه واردات نفت را نادیده بگیرند ولی قطعا بعد از مدت کوتاهی کشورهای واردکننده سهم بزرگی را به نفت ارزان روسیه اختصاص نخواهند داد.

 

چینی ها تجربه اروپا جلوی چشمان شان است و این گونه نخواهد بود که اجازه دهند نفت روسیه از بازار چین سهم بالایی بگیرد و بدین صورت کشورشان در تامین انرژی به روسیه وابسته شود. این موضوع را در نظر داشته باشید که سایر کشورهای صادرکننده نفت به چین نیز از استراتژی بازارسازی استفاده خواهند کرد.

 

 

«روزنامه جهان صنعت - 8 خرداد 1401»