نظام تأمین اجتماعی چندلایه

مواردی نظیر، مراقبت های درمان، مزایای ازکارافتادگی، مزایای دوران سالمندی، مزایای خانوادگی، پوشش هزینه ای در قبال آسیب های شــغلی، مزایای زمان بیکاری، مزایای بیماری و مزایای دوران بارداری و زایمان از نمونه حداقل استانداردهای تأمین اجتماعی است که مواردی نظیر، مراقبت های درمان، مزایای ازکارافتادگی، مزایای دوران سالمندی، مزایای خانوادگی، پوشش هزینه ای در قبال آسیب های شغلی، مزایای زمان بیکاری، مزایای بیماری و مزایای دوران بارداری و زایمان از نمونه حداقل استانداردهای تأمین اجتماعی است که برای رسیدن به آنها به ابزاری از قبیل بیمه های تأمین اجتماعی، مزایای اجتماعی همگانی، مساعدت های مالی و مزایای مکمل به صورت طرح های خصوصی نیاز هست که تنها مورد بیمه تأمین اجتماعی آن در کشور ما عمومیت دارد.

صندوق های بازنشستگی انواع مختلفی دارند که یک نمونه از دسته بندی صندوق ها، تقسیم آنها به صندوق های بازنشستگی بسته، مثل صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح و صندوق کانون وکلا و دیگری صندوق بازنشستگی باز مثل صندوق تأمین اجتماعی است.

متأسفانه در کشور ما نظام تنظیم گری در مورد صندوق های بیمه ای و بازنشستگی وجود ندارد و به دلیل عدم وجود تنظیم گری، با توجه با ماهیت صندوق ها اصلاحات پارامتری و اختیاری صورت می گیرد که نتیجه آن موج شدید تقاضای بازنشستگی و ریزش افراد بیمه شده در دستگاه های مختلف را به دنبال دارد.

نظام مزایای بازنشستگی ایران یک سیستم PAVG با مزایای تعریف شده (DB) است.

در ساختار نظام صندوق های بازنشستگی ایران شورای عالی رفاه و تأمین اجتماعی عالی ترین مرجع سیاست گذاری در حوزه رفاه و تأمین اجتماعی است که رئیس جمهور (به عنوان رئیس شورای عالی)، رئیس سازمان برنامه وبودجه، هشت وزیر، سه نماینده مجلس شورای اسلامی در آن حضور دارند.

صندوق های بازنشستگی یک نهاد مالی هستند که در فضای اجتماعی معنا دارند و اگر تمام شرایط مهیا باشد، ولی انگیزه کافی در افراد برای بیمه شدن وجود نداشته باشد، فرد خود را بیمه نخواهد کرد.

اما اگر بازار اشتغال و شرایط اقتصادی مناسب باشد، افراد بیشتری در سیستم بیمه ها قرار می گیرند و در نتیجه منابع افزایش پیدا خواهد کرد.

اصلاحات پارامتریک، ساماندهی معافیت های بیمه ای، پوشش بیمه اجتماعی کارفرمایان، حاکمیت شرکتی صندوقها و خروج از بنگاهداری راهکارهای خروج از ناترازی صندوق های بازنشستگی است.

صندوق های بازنشستگی دچار نوعی ناترازی شده اند.

از جمله دلایل این ناترازی ها مواردی همچون استقرار نظام تأمین اجتماعی به صورت جامع و یکپارچه، کسری نقدینگی ناشی از عدم تعادل در مصارف و منابع، وابستگی به بودجه عمومی، کاهش نسبت پشتیبانی در صندوق های بازنشستگی، وجود سن بازنشستگی پایین و امید به زندگی بالا در کشور، افزایش تعداد مســتمری بگیران صندوق های کشــوری و در مقابل کاهش بیمه پردازان به صندوق های کشوری، افزایش بازنشستگی های کمتر از ۳۰ سال سابقه در سازمان بیمه تأمین اجتماعی، شکاف موجود در مصارف و منابع تأمین اجتماعی، شکاف در مصارف و منابع صندوق لشگری، بار مالی ناشی از قوانین تعهدآوردر سازمان تامین اجتماعی را شامل می شود.

از مواردی چون طراحی سازوکار لازم به منظور کاهش وابستگی صندوق های بازنشستگی به منابع عمومی، اصلاحات پارامتریک (سن، سابقه، روش محاسبه مستمری و بازنشستگی)، ساماندهی معافیت های بیمه ای، پوشش بیمه اجتماعی کارفرمایان، پوشش بیمه اجتماعی بازنشستگی شاغلین در سکوهای مجازی، تدوین ضوابط حاکمیت شرکتی صندوقها و خروج از بنگاهداری صندوقها را از جمله راهکارهای خروج از ناترازی صندوق های بازنشستگی یاد کرد.

مواردی از قبیل افزایش سن بازنشستگی متناسب با افزایش امید به زندگی، اصلاح قوانین مربوط به مشاغل سخت و زیان آور، تعیین سطح حداقل مستمری تضمین شده، محدود ساختن بازنشستگی پیش از موعد و تعیین جریمه برای هر ماه، کاهش نرخ تعلق پذیری مستمری ها، افزایش حداقل سابقه دریافت مستمری و تعدیل مستمری ها متناسب با نرخ تورم را از جمله اصلاحات کوتاه مدت و همچنین مواردی نظیر اتخاذ یک سیاست سرمایه گذاری مشخص و شفاف در صندوق های بازنشستگی، ایجاد امکان بازنشستگی تدریجی با کاهش ساعات، شفاف ساختن رابطه میان دولت و صندوق ها و تضمین استقلال آنها، ایجاد مکانیزمی مشخص برای پرداخت بدهی های دولت، ایجاد انعطاف پذیری در طرح های مربوط به شاغلین بخش غیررسمی، تشکیل صندوق clear  به منظور تسهیل انتقال حق بیمه و سوابق بین صندوق ها، ایجاد نهاد ناظر مستقل و تخصصی برای صندوق های بازنشستگی کشور و ایجاد نظام تأمین اجتماعی چندلایه برای ایجاد پوشش همگانی بر اساس سطوح مختلف دستمزدها را به عنوان اصلاحات بلندمدت بیان کرد.

«روزنامه اقتصادی امروز - 19 آذر 1402»