مناطق آزاد، مجری راهبرد اقتصاد بدون نفت

 

 

 

 

 

 

بــه طور کلی واردات تجــاری مناطــق آزاد ســالی ســهمیه 4.5 میلیارد دلار دارد، عبور این کالاها از مسیر مناطــق آزاد بــرای اخــذ عــوارض به منظور کمک هزینه تأمین هزینه های زیرساخت هــا و هزینــه های جاری از ســوی ســازمان هــای مناطــق آزاد اســت و در صورت نبود مناطــق آزاد ایــن کالاهــا از گمــرکات دیگــر وارد کشــور مــی شــوند.

 

همچنیــن کالای همــراه مســافر کــه در پنجــاه هــزار واحــد صنفی فروشگاهی مناطق آزاد توزیع می شود، این میزان دارای سقف است که در ســالهای اولیه برای مناطق آزاد ســه گانه 360 میلیــون دلار بــوده و هــم ا کنون برای هفت منطقه در طول ســال 405 میلیون دلار شــده در زمــان آمــار دادن همــه ایــن مــوارد را تجمیــع مــی کننــد و در قالب یک آمار ارائه می دهند.

 

محمد صادق مبرهن نیا کان، دبیر اجرای شــورای هماهنگــی و همــکاری فعالیــن اقتصــادی مناطــق آزاد بــا اشــاره بــه اینکه مناطــق آزاد دارای تعریــف مشــخصی در ســطح بین المللی اســت، گفت: دولت ها باید زیرساخت ها را ایجاد و بعد اقدام به جــذب ســرمایه گــذاران کننــد در مناطق آزاد نســل اول، مناطقی مانند چابهار کم برخــوردار بودنــد، در واقــع مناطــق آزاد در شــرایطی ایجاد شــدند که کشــور شــرایط ســخت بعد از خرابی های بعد از جنگ را تجربــه مــی کرد، دورانی کــه دولت بودجه عمرانی و جاری را نداشــت و برای جبران عقــب ماندگــی ها بــا الگوی مناطق آزاد به دنبــال تبدیل مشــکلات بــه فرصت های توسعه ای کشور بود.

 

او بــا بیــان اینکــه در آن زمــان ســه منطقــه نســل اول بــا کمتریــن زیرســاختی شــروع بــه کار کردنــد، افــزود: حتی برای پرداخت حقــوق و پیــش بــرد امــور جــاری توســط ســازمان منطقــه آزاد چابهــار، ســازمان مجبور به اخذ وام شد و در ادامه به دلیل تــاش هــای مدیران مناطــق آزاد در دهه هفتاد، بخش قابل توجهی از زیرســاخت های اولیه در این مناطق به واسطه اخذ عوارض بر واردات ایجاد شد.

 

او بــا تا کیــد بر اینکــه در همان زمان برخی مدیــران دولتــی و نماینــدگان مجلــس، وقتــی مشــاهده کردنــد تجربــه ای بــدون بهره گیری از توان دولتی و بودجه عمومی نفــت و صرفــا با ابتکارات بخش خصوصی و بــدون بهــره گیــری از قــدرت اعمــال نظر بخش دولتی در حال شکل گیری و رونق و آبادانــی اســت، بــه موضــوع واردات کالا تمرکز کردند و این در حالی بود که واردات کالای همــراه مســافر با محدودیت همراه بــود.

 

یعنــی بــرای هــر منطقــه آزاد (کیش، قشــم، چابهار) از ســوی دولت و با نظارت گمــرک ســالی 120 میلیــون دلار میــزان واردات کالای همراهی مسافر لحاظ شده بود.

 

اما همیشــه عنوان شــده که مناطق آزاد ســکوی واردات اســت.

 

از ســوی دیگر واردات کالاهــای همــراه مســافر تعداد 50 هزار فروشگاه را در مناطق آزاد فعال کرده و بــرای حداقــل 100 هــزار نفــر بــه صــورت مستقیم ایجاد کرده است.

 

مبرهن نیکان با تا کید بر اینکه در منطقه آزاد انزلــی واردکننــدگان پوشــا ک بــا بهــره گیــری از ظرفیــت هــای قانونــی و حمایتی ســازمان عامــل بــه تولیــد کننــده تبدیــل شــدند اظهــار کــرد: محصــولات تولیــدی منطقه آزاد انزلی در سطح منطقه و کشور عرضــه می شــود و هــم ا کنون این منطقه به یکی از قطب های تولید پوشا ک کشور تبدیل شده است.

 

او در خصــوص سیاســت هــای ارزی در مناطق آزاد تصریح کرد: حدود 13 مقررات در بــاره صــادرات، با وجود مقررات ارزی در مناطــق آزاد اجــرا مــی شــود و از ســال 97 ســخت تریــن مباحــث را بــه مناطــق آزاد تعمیم داده شــده و ثبت سفارشــی که در مناطق آزاد موضوعیت نداشت را اجرایی کردنــد.

 

بر ایــن اســاس مقــررات ســرزمین اصلــی بــا تأ کیــد بانک مرکــزی، به مناطق آزاد نیــز تعمیــم پیــدا کــرده در حالــی کــه مباحث قانونی تخصیص ارز در سرزمین اصلی بسیار راحت تر از مناطق آزاد است.

 

بنابراین کمترین تخصیص ارز از سال 97 تا کنون به مناطق آزاد تعلق گرفته، و این موضوع به کســب و کارهای کالای همراه مســافر و تولیدکنندگان ضربه زده اســت، بــه طــور مثــال در خصــوص فــرآوری برنــج وارداتــی از پا کســتان و هندوســتان در مناطــق آزاد بــه ویــژه منطقــه آزاد چابهار؛ از حــدود هشــت ســال پیــش فعالیــن اقتصادی بومی منطقه چابهار، با عنایت بــه اینکــه بــرای تأمیــن نیازهــای داخلــی ســالانه حدود یک و نیم میلیون تن برنج وارد مــی شــده، رویــه ای در مناطــق آزاد و ویژه پیاده شــد که براســاس آن دســتگاه هایی را وارد کردند.

 

 

تهدید واردات و خروج ارز از کشور

 

او در ارتباط با جایگاه کالای همراه مسافر اظهــار کــرد: این عامل باعــث جلوگیری از خروج افراد برای خرید بیرون از کشور می شود، در عین حال به دلیل ایجاد ساختار توزیــع، فــروش و انبارداری در مناطق آزاد ایجــاد اشــتغال مــی کنــد و فرصت نظارتی هــم وجــود دارد، در عیــن حــال به کســب و کارهــای مرتبــط با گردشــگری کشــور نیز کمــک مــی کنــد، در واقع تهدیــد واردات و خروج ارز از کشــور به فرصت اشــتغالزایی تبدیــل شــده آنهــم بــا میــزان محــدود و مشخص در مناطق آزاد.

 

او بــا تا کیــد بــر اینکه بعد از تصویب تبصره واحده ماده 23 برنامه ششــم توســعه که تحت عنوان نظارت بر عملکرد دبیرخانه صورت گرفت، قدرت عمل و مانور دبیرخانه شــورای عالی در ســطح ملــی و مابیــن نهادهــای دولتــی و قانون گــذاری تضعیف کرده است، گفت: در حالی که پیش از این و بر اساس قانون احکام مدیران عامل به جــای اینکــه توســط رییس جمهــور امضا می شد از سوی وزیر اقتصاد اباغ می شود یــا خــود دبیر شــورای عالی مناطق آزاد که متشــکل از چندیــن وزارتخانه و ســازمان زیرنظــر رییــس جمهور بــوده، ذیل وزارت اقتصــاد تنــزل جایــگاه پیــدا کرده اســت و ایــن موضــوع روی کاهش قدرت پیگیری دبیرخانــه شــورای عالی مناطــق آزاد تاثیر گذاشته است.

 

 

مزیت مناطق آزاد وابسته به قانون چگونگی اداره مناطق

 

همچنیــن رحمــن ســادات نجفی رییس هیــأت مدیــره شــورای هماهنگــی و همــکاری فعالیــن اقتصــادی مناطق آزاد بــا اشــاره بــه اینکه مناطــق آزاد یک پروژه و طرح ملی توســعه همه جانبه در مناطق مختلــف کشــور و همــکاری هــای منطقه ای جمهوری اســامی ایران اســت، گفت: مناطــق آزاد و ویــژه اقتصــادی کشــور مــی تواننــد ســازوکارها و راهکارهــای تبدیــل بحــران بــه عنــوان فرصــت بــرای اقتصــاد داخلــی و بیــن المللــی کشــورمان ایفــای نقش کند.

 

او بــا بیــان اینکــه در مناطق آزاد نســل اول میزان اثرگذاری در اقتصاد ملی کشورمان بــا بهــره گیــری از تــوان و ظرفیــت بخــش خصوصــی و فعــالان اقتصــادی داخلــی و خارجــی ثابــت شــده، اســت، افــزود: بــه طــور مثــال در شــاخص درآمدهــای دولتــی، جزیــره کیــش حــدود 40 درصــد از درآمدهــای عمومــی دولــت را در اســتان هرمــزگان رقــم مــی زنــد؛ جزیــره ای کــه از نظر وسعت و جمعیت با کل استان قابل قیاس نیســت و اینکه مجموعه اســتان از نقاط برخوردار کشور محسوب می شود و حدود 65 درصد از واردات تجاری کشور از طریق این استان صورت می گیرد.

 

او افــزود: از طــرف دیگــر در کیــش هتلــی افتتاح شــد که 8000 میلیارد تومان در آن ســرمایه گــذاری شــده اســت؛ ایــن رقم ها بیانگــر توانمنــدی و ظرفیــت مناطــق آزاد در اقتصاد ملی و بین المللی بوده که باید به آن توجه داشت و از آن بهره برد.

 

او بــا تا کیــد بــر اینکــه در مهمتریــن عنصــر قــدرت و مزیــت مناطــق آزاد وابســته بــه قانــون چگونگــی اداره مناطق آزاد اســت، اظهــار کــرد: قانــون مناطــق آزاد تجــاری صنعتــی عهــد و پیمــان میــان دولــت بــه نمایندگــی از نظــام جمهــوری اســامی ایــران بــا علاقمنــدان به ســرمایه گذاری و فعالیــت اقتصــادی در مناطــق آزاد اســت که براســاس ضمانت اجرایی آن ســرمایه گــذاران داخلــی، ایرانیــان خــارج از کشــور و فعالیــن اقتصــادی خارجــی اســت و بــر مبنای آن به حضور در مناطق آزاد اقبال پیــدا مــی کننــد.

 

در این میان مشــوق ها و معافیت های مندرج در آن باعث حضور سرمایه گذاران در مناطق آزاد شده است.

 

او افزود: مناطق آزاد تنها مدل اقتصادی مدیریت دولتی کشــور اســت که براســاس الگوی هزینه و درآمد تأمین بودجه اجرای طرح های زیرســاختی و امور جاری خود اداره می شوند؛ که در آن از بودجه عمومی کشــور هزینه نمی شــود و براساس سرمایه گــذاری بخــش خصوصی یا اخذ عوارض از حضــور آنهــا بودجه اجــرای امور مناطق را تأمین می کند.

 

به عبارت دقیق تر آبادانی موجــود در مناطــق آزاد ناشــی از حضــور فعالیــن اقتصادی اســت.

 

نکته مهمی که پیش می آید این است که مناطق آزاد در عمــل مجــری راهبرد اقتصــاد بدون نفتی هســتند که مقام معظم رهبری ســالها به دنبال آن هستند.

 

 

«روزنامه اقتصادی اسکناس - 28 آذر 1402»