چالش آمار در اقتصاد ایران
یکی از مسائلی که در ماه های گذشــته همچنان مورد بحــث قرار گرفته، آمارهــا و ارقام اعامی از ســوی مراجــع آماری در کشور است که مبنای نقد کارشناسان و صاحبنطران اقتصادی بود.
در این زمینه برخی معتقدند که اعداد و ارقام مــورد نیاز برای تحلیل اقتصاد کشــور گاهی منتشر نمی شود یا اگر انتشار می یابد با تاخیر همراه است.
این مسئله آســیب هایی را در طرح مشکات و بررسی دقیق وضعیت موجود در بخش های مختلف اقتصاد کشــور ایجاد می کند.
داده های متقن در باره مســکن، بیکاری، بدهی های خارجــی، بهره وری و تشــکیل ســرمایه، بدون تردید در ایجاد افق قابل تصور برای فعالان اقتصادی در بخش های خصوصی و حتی دولتی از چنان اهمیتی برخوردار اســت که شــاید بتوان از آن بــه عنوان قطب نمــای آینده در اقتصاد کشور نام برد.
اما کارشناسان معتقدند بدون آمار درست و متقن و بهنگام نمی توان تصمیم گیری کلان داشــت و تاخیر در ارائه اعداد مورد نیاز تحلیل از سوی کارشناســان را نیز دچار خطا می کند.
این همان نکته ای اســت که حتی در روزهای گذشــته موجب رد کلیات بودجه ۱403 شد.
یکی از مهم ترین دلایل رد کلیات بودجه اینگونه عنوان شده است که این بودجه در بخش هزینه ها معلوم و در حوزه منابع هیچ تصویر روشنی نداشــت.
گرچه آیین نامه جدید مجلس که - بر اساس یک پیشنهاد قدیمی در مرکز پژوهش های مجلس- در سال گذشته با تعییراتی رو به رو شد و دو مرحله ای شدن ارائه بودجه از امسال به مرحله اجرا درآمد اما این روش حتی خود نمایندگان را برای پذیرش ردیف های بودجه ای اقنا نکرد.
این همان نکته ای است که محمد قاسمی، اقتصاددان و کسی که سال ها سابقه فعالیت در مرکز پژوهش های مجلس دارد در باره آن گفته بود: دولت باید اثرگذاری بودجه بر شاخص های کلان را مشخص کند.
دولت باید بگوید با بودجه خود در زمینه تورم و رشــد اقتصادی و مسائلی از این دست دقیقا چه برخوردی خواهد داشت.
اگر بپرسید که مالیات با رشد 50 درصدی در بودجه به مجلس آمده، چه بخش از ایــن مالیات ها را باید بخش خصوصی بدهــد و چه میزان را نهادها و شــرکت های دولتی بدهند، نمی دانیــم.
چون در بودجه این جداول وجود نــدارد.
اگر از من بپرســند تــراز عملیاتی تراز عملیاتی منفی 300 هزار میلیارد تومان اســت، یعنی کســری درآمدها نســبت به هزینه ها، ترکیب مخارج دولت چیســت، نمی دانیم.
ا
گر بپرسید کدام پایه های مالیاتی رشد کرده است.
باید بگوییم نمی دانیم.
با این همه نمی دانم هایــی که وجود دارد چطور قرار اســت کلیات بودجــه مورد رای گیری قــرار بگیرد.
ممکن اســت که بگویند قرار اســت بعدا در طول بررســی بودجه ایــن اعداد و جــداول داده شــود اما مجلس طبق آیین نامــه داخلی فقط 5 روز وقــت دارد برای بررسی کلیات.
در این 5 روز چقدر اطلاعاتی که دولت می دهد قابل تحلیل است.
اصلا حق مردم کجا رفته اســت؟
آیا فعال اقتصادی باید در کمیسیون تلفیق باشد که تا اطلاعات را بداند؟
بودجه عالی ترین سطح گفت و گــوی دولت و پارلمان و مردم اســت.
اما باید بگویم متاسفم از این عقب گرد عجیب که در آن حق مردم ضایع شده است.
آمارهایی که موجود نیست
این نمونه از تاثیر اعــداد و پیش بینی های دقیق که در لایحه بودجه هم مــورد توجه نماینــدگان قرار گرفت نشان داد صحبت های کارشناسان در این باره منطقی و قابل تامل اســت.
چنانکه «کامران ندری» به خبرنگار مــا در این باره می گویــد: به عنوان یک کارشــناس که در مقــام تحلیــل قرارمی گیرم باید بگویم خیلی از آمارها به روز نیســت و دسترســی به آمارها در ایران آسان نیســت.
خیلی از اطلاعات در اختیار کارشناســان قرار نمی دهنــد.
در همه دنیا می بینید کارشناســان به عنوان حلقه واسط، آمارها را تحلیل می کننــد و در اختیار مردم و مســئولان قرار می دهنــد.
این در حالی اســت که محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکــزی، آبان ماه در همایش بانکداری الکترونیک گفته بود: یکی از آسیب های نظــام بانکــداری مرکزی در ایــران در حــوزه آمار اســت.
نهادهای مختلفی آمارهــای اقتصادی را در حوزه های مختلف منتشــر می کنند.
مشخصا بانک مرکزی و مرکز آمــار، آمارهــای کان اقتصادی را منتشــر می کنند.
ما باید بتوانیم سیاست های کلان را رصد و با آمارها، سیاســتگذاری کنیم، اما الان آمار و اطلاعات موجود به طور نســبی به سیاســتگذاری اقتصادی ما کمک نمی کند.
کامران ندی، با اشــاره به نقدهــای رئیس کل بانک مرکزی در همایش بانکــداری الکترونیک، می گوید: آقای فرزیــن هم باید ایــن ظرفیــت را در اختیار داشته باشــد که تحلیل کارشناســان از وضعیت را بشنود و بر اساس این تحلیل ها به یک تصمیم برسد.
بنابراین وقتی خود مســئول که در زمینه تولید آمار انتقاد می کند باید بدانیــم که وضعیت به چه گونه ای اســت؛ این موضوع نشانمی دهد که شــرایط برای کارشناســان بیــرون از دایره بانک مرکزی بســیار خراب تر اســت.
وقتی رئیس کل بانک مرکزی که به آمار و اطلاعات دسترسی بســیار بالایی دارند از این شــرایط انتقاد می کند کارشناســان بیرون از بانک مرکزی باید نقد مضاعفی داشــته باشــند که حتی آمارهای ضروری به آنها نمی رســد، چون تحلیل ها را ضعیف می کند.
داده های مورد نیــاز برای تحلیل وجــود ندارد.
این کارشــناس اقتصادی و اســتاد دانشگاه بر این عقیده اســت که: داده های مطمئن و متقن در باره اشتغال و بیکاری، بدهی های خارجی ایران، بهره وری، داده های مربوط به میزان پس انداز و تشــکیل ســرمایه خالص و ناخالــص در اقتصاد و داده های روابــط کارگزاری های ایــران با بانک های خارجی و بسیاری دیگر از آمارها یا وجود ندارد، یا در دسترس نیست.
حتی آمار صادرات و واردات با تاخیر در دسترس قرار می گیرد.
اگر بخواهم این فهرست از نبود آمارها را تکمیل کنم لیســت بلندبالایی خواهد شد که به داده های محدودی در باره رشد نقدینگی، تورم و تولید ناخالص داخلی ختم می شــود.
به طور مثــال در بــاره نابرابری هــای اقتصــادی و ضریب جینی می بینید که آمار دقیقی وجــود ندارد و خود اقتصاددان ها این اعداد را بر اساس تخمین استخراج و اعلام می کنند.
از ایــن مهم تر اینکــه در باره خط فقر حتی معیار و اعداد درســتی نداریم تــا بتوانیم برنامه ریزی کنیم و بعد مدعی ریشــه کن کردن فقر هستیم.
در این باره کارشناســان دولت هم وقتی در برنامه های صدا و سیما حضور دارند اختلاف نظرهای شــدیدی دارند و اعــدادی اعــلام می کننــد که با واقعیت ها اصــلا همخوانی ندارد.
این مســائل واقعا شگفت آور و تعجب برانگیز است.
وی می افزاید: لازمه رســیدن به مدیریت، تجدید نظر در سیاســت های دولت و بانک مرکزی اســت.
سیاست های رسانه ای، افرادی که در این بخش ها با مردم ارتباط می گیرند و شاخه هایی که در این بخش ایجاد شده را باید تغییر دهیم.
کار آسانی نیست چون بازگرداندن اعتباری که دچار خدشه شده، کار بسیار سختی است.
آمار رســمی که بر حسب وظیفه مراکز و مراجع دولتی تولید می کنند، همه آماری نیســت که به آن نیــاز داریم، بلکه نیــاز داریم که بخش های دیگری را در این زمینه فعال کنیم.
در تمام دنیا مراکز خصوصی نیز به تولید و تحلیل آمــار می پردازند و از اعتبار بالایــی نیز برخوردارند.
ایــن مراکز تحلیلی و آماری با تحلیل شــرایط فضای روشن تری از اقتصاد پیش روی مردم و دولت می گذارند.
«روزنامه اقتصاد مردم - سوم دی 1402»
[/sect id=[file]] |