مالک عبادتی ساری قیه
منطقه آزاد تجاری ایران محدوده حراست شــده بنــدری و غیربندری اســت که از شــمول برخی از مقررات جاری کشــور متبوع خارج اســت.
این مناطق با بهره گیری از مزایایی مانند معافیت های مالیاتی، بخشــودگی ســود و عــوارض گمرکی، نبــود تشــریفات دســت و پا گیر ارزی و اداری، تســریع در فرآیندهای صادرات و واردات با جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال فناوری به توسعه کشور کمک می کنند.
انواع مختلف مناطق آزاد بر حسب نوع فعالیت وجود دارد: صنعتی بــرای واردات مواد اولیه بــه منظور تولید محصولات صادراتی.
تجــاری بــرای واردات کالاهای عمومــی برای فرآوری به محصولات نهایی برای صادرات مجدد.
خدماتی که به اپراتورهای منطقه آزاد و همچنین شرکت های فعال در خارج از مناطق آزاد خدمات ارائه می دهد.
منطقه آزاد تجاری- صنعتی، منطقه آزاد گمرکی، منطقه آزاد گردشگری، منطقه آزاد شرکت ها، منطقه پردازش صادرات، منطقه ممتاز صادراتی و منطقــه ویژه اقتصــادی از انواع دیگر است در ایران.
نُه منطقه آزاد شــامل کیش، بانه و مریوان، قصرشیرین، قشــم، چابهار، انزلی، ارس، اروند و ماکو در ایران فعال است.
اهداف مناطق آزاد تجاری و صنعتی
ویــژه اقتصادی به منظور بهبود شــبکه های عرضه و توزیع در کشــور ایجاد شــده اســت.
اهداف مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی مناطق آزاد عموما با اهداف صریح یا اعلام شده زیر ایجاد می شوند:
- جذب سرمایه گذاری مستقیم خا
- کمک به ایجاد شغل
- ترویج و تنوع بخشیدن به صادرات
- ارتقای توان فنی داخلــی، مهارت های مدیریتی و دانش فنی
- بازآفرینی مناطق محروم و پر استرس
- کاهش تشــریفات گمرکی بــرای واردات کالا از خارج یا مناطق آزاد تجاری
- عدم تشریفات گمرکی برای صادرات کالا
مزایای مناطق آزاد تجاری و صنعتی
- 20 سال معافیت مالیاتی
- بدون نیاز به ویزا برای ورود اتباع خارجی
- معافیت گمرکی
- ثبت آسان شرکتها
- شرایط آسان برای صادرات مجدد و ترانزیت کالا
- امکان صادرات محصولات
- اجاره طولانی مدت زمین برای خارجی ها
- سرمایه گذاری خارجی
- بازگرداندن 100 % سرمایه و ســود در هر زمان در صورت سرمایه گذاری.
منطقه آزاد و مزایای آن
- منطقه آزاد به منطقه ای بندری یا غیر بندری گفته می شود که برخی از قوانین دولتی در آن اجرا نمی شــود و یا مزایا و تسهیلاتی برای ســرمایه گذاران فراهم می شــود.
- هر منطقه آزاد توسط مرجع خود اداره می شــود و به عنوان یک شــرکت با وضعیت قانونی مستقل سازماندهی می شود.
- صدور مجوز برای کلیه فعالیتهای اقتصادی در محدوده منطقه بر عهده مراجع مربوطه می باشــد.
- اجاره آزاد صرفا زمین به اتباع خارجی مجاز است، اما فروش زمین یا به بیگانگان یا شرکتهایی که ســرمایه آنها تماما قســمتی از آن متعلق به خارجیان اســت ممنوع است.
- ســرمایه گذاران خارجی مــی توانند با هر نســبت ســرمایه گذاری که بخواهند در فعالیت های اقتصادی منطقه آزاد شــرکت کنند.
- حقوق قانونی ســرمایه گــذاران تضمیــن و حمایت می شود.
- سرمایه گذاران خارجی همچنین می توانند با فعالیت بــر اســاس مفــاد (FIPPA)(قانون ســرمایه گذاری، ترویج و حمایت ایران) از سرمایه و حقوق خود محافظت کنند.
- اصولا خروج ســود و جابجایی سرمایه حاصل از فعالیت های اقتصادی و عملیات تجاری در منطقه آزاد بلامانع است.
- مبادله کالا بین هر منطقه و خارج از کشور از شمول مقررات واردات و صادرات مســتثنی اســت.
- با این حال، مبادله کالا بین هر منطقه و سایر نقاط کشور، تابع مقررات ملی صادرات و واردات کالا است.
مشکلات مناطق آزاد در ایران
بررسی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و مقایسه آن با اهداف تأســیس این مناطق در طول بیش از یک دهه در ایران (دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد، 1384)، نشــان می دهد که برخی از اهداف مورد نظر تحقق نیافته و مشــکالتی پیش آمده است؛ و این مشکلات عبارتند از:
- تعیین نه چندان اصولی اهــداف مربوط به ایجاد مناطق
- محرومیت مناطق بــا وجود هزینه هــای انجام شده
- عدم اولویت بندی نیازهای هر منطقه
- کمبود تسهیلات بیمه ای و بانکی
- عدم مکان یابی صحیح
- نبود امکانات زیربنایی
- ســوء اســتفاده قاچاقچیان از ایــن مناطق، به ســبب نبود ابزارهای کنترلی لازم.
به ســبب نبود ابزارهای کنترلی، مناطق آزاد مورد ســوء استفاده قاچاقچیــان کالا قرار گرفته و بر مشــکلات قبلی افزوده شده اســت.
در حال حاضر به دلیل وجود دو گمرک و نبود ابزارهــای کنترلی لازم، مناطق آزاد به صورت یک پایــگاه قاچــاق کالا به داخل کشور تبدیل شــده اند.
در سالهای اخیر، بسیاری از منتقدان بــه مدیریت مناطــق آزاد تاخته اند و گفته اند که این مناطق عملا بــه مبادی قاچاق در ایران تبدیل شده است.
دولتهــا سیاســتهایی را اتخاذ کرده انــد که نافی هدف مناطــق آزاد باشــد و عملا باعــث افزایش قاچاق در این مناطق شــده اند.
بر اساس ماده ۱7 قانون مقررات صادرات و واردات، ســه منطقه آزاد تجاری کیش، چابهار و قشم، عرضه خرده فروشی کالا را برای مسافران این مناطق آزاد گذاشته بود، از این رو، کسانی که امکان سفر به این مناطق آزاد را می داشــتند قادر بودند به راحتــی به کالاهای سبک و به ویژه پوشاک و البســه دست پیدا کنند.
طبق ماده ۱7 قانون مقررات صــادرات و واردات، مسافری که وارد کشور می شــود، علاوه بر وسایل شخصی می تواند تا ســقف مصوب هیئت وزیران با معافیت از حقوق گمرکی و ســود بازرگانی کالا وارد کند.
اما اتفاق دیگری رخ داده است که امکان ورود انواع کالا از مناطق آزاد تجاری را گســترش و نیز قاچاق را برای قاچاقچیان سهل تر خواهد کرد.
دولت دهــم در مقطعی از دوران خــود، به یکباره تصمیم گرفت چهار منطقه آزاد اقتصادی دیگر به مناطق آزاد فعال کشور اضافه کند.
مصوبه دولت در خصوص ایجاد مناطق آزاد خرمشــهر، ارس، ماکو و انزلی توســط معاون اول وقــت رئیس جمهوری ابلاغ شد، براساس این مصوبه هیئت وزیران قانون یکسان سازی خرده فروشــی در چهار منطقه آزاد خرمشــهر، ارس، ماکو و انزلی به اجــرا درخواهد آمد و به این ترتیــب، خرید و عرضه هــر نوع کالا برای مســافران به این مناطق آزاد خواهد شــد.
در این صورت، کســانی که امکان سفر به مناطق آزاد کیش و قشــم و چابهار به دلیل مســافت راه و نیز هزینه های سفر برایشان ســخت و تا حدودی غیرممکن بود، با طی مســافت کوتاهی به مناطق شمال و شــمال غربی ایران و در کمترین زمان، به بازارهای مناطق آزاد ایجادشده دست پیدا کردند و با توجه به این مصوبه، امــکان خرید و انتقال کالا از این مناطق به تهران و دیگر شــهرهای کشور را داشتند.
این اقدام موجب خوشحالی اهالی ساکن در این مناطــق آزاد و نیز نماینــدگان مردم آن در مجلس شــورای اسامی شــد، اما قاچاق کالاهای ســبک مانند پوشــاک را افزایش داد.
کالایی که واردات آن به ایران با محدودیت مواجه اســت، از دوبی به صورت قاچاق وارد می شــود در حالی که برای امارات اصلا قاچاق به حســاب نمی آید.
اما از آن ســو، هر کالایی برای این که از کیش به داخل ایران وارد شود باید تشــریفات گمرکی آن انجام شود که این اتفاق در بسیاری از مواقع رخ نمی دهد.
به این ترتیب، جزیره کیــش به محلی برای قاچاق کالا تبدیــل می شــود.
انتقادها به مناطــق آزاد و به طور ویژه کیش و قشــم تا جایی بالا گرفته است که جامعه بازاریان و بازرگانان کیش، در پاســخ به انتقادها اعلام کرده اســت: «نادیــده گرفتن ده ها بنــدرگاه غیرمجــاز و بازارچه های مــرزی که به وفور در غرب و اطراف کشــور تأســیس و در حال حاضرمعبر ورود انواع کالای قاچاق و بدون کیفیت مصرفی شــده اند، پــاک کردن صورت مســئله و همچنین فرامــوش کردن نقش مؤثــر و کلیدی مناطق آزاد در اشتغالزایی و توسعه این مناطق در چند سال گذشته است.»
«روزنامه اقتصاد مردم - سوم دی 1402»
[/sect id=[file]] |