توسعه صنعتی و تولید محصولات رقابت پذیر همواره یکی از اصلی ترین عوامل تسریع رشد اقتصادی، ریشه کن کردن فقر، گسترش ضریب نفوذ و دستیابی به اهداف توسعه پایدار بوده است.
طی سال های اخیر رشد جهانی تولیدات صنعتی به علت عدم قطعیت های ژئوپلتیکی، تنش های مداوم تجاری، جنگ تعرفه ها و از همه مهم تر شیوع کرونا به شدت کاهش یافته و سیاست های راهبردی پیشنهادی برای مقابله با بحران اقتصادی پیش رو، از دید دولت های توسعه گرا، همچنان توسعه صنعتی، گسترش اشتغالزایی، تقویت مهارت های منابع انسانی، ارتقای توان رقابت پذیری تجاری، افزایش سرمایه گذاری، رسوخ هرچه بیشتر فناوری، توانمندسازی بنگاه های کوچک و متوسط، توسعه نوآوری و کارآفرینی، حفاظت از محیط زیست، دسترسی به انرژی های پاک برای کاربردهای تولیدی و فرصت شکوفایی به زنان کارآفرین راهبر و جوانان جسور و خالق تلقی می شود.
به عبارت دیگر هنوز هم دنیا بر این اعتقاد است که تحولات اجتماعی، گسترش آزادی و ارتقای کرامت انسانی، ارتباط مستقیمی با توسعه اقتصادی و صنعتی شدن جوامع دارد.
این بستر مهیا نخواهد شد؛ مگر اینکه نهادهایی رقابت پذیر و قوانینی جهان شمول در فضای کسب و کار ایجاد شود و ساختاری را پدید آورد که در آن به حقوق مالکیت فردی، رقابت سالم و شفاف و روابط بین الملل احترام گذاشته و حاکمیت قانون، گردش نخبگان و برخورد قاطع با رانت و فساد نهادینه شود.
ایران گرچه صنعتی ترین کشور نفتی منطقه است، اما به لحاظ شاخص های کلان اقتصادی، سهمی از فهرست بهترین ها، حتی متناسب با ذخایر و ظرفیت های بالقوه و بالفعل ندارد و ما در طول نیم قرن گذشته، فرصت های بیشماری را برای رشد و توسعه و تعالی از دست داده ایم و حتی تصویری شفاف و یکپارچه از علل عقب افتادگی و تحقق نیافتن برنامه های توسعه خود نداریم و مدام با بازگشت به سبد محدود مدیریت و راهبردهای منسوخ گذشته، در تلاش برای پاسخ دادن به مسائلی هستیم که به رویکرد جدید، فنون و دانش امروزی و انرژی تازه نفس نیازمندند.
قرنی که در این روزهای باقیمانده سال 1400 آخرین نفس های خود را می کشد، قرنی پر از تلاطم و چالش و فرصت و تهدید برای صنعت و تجارت ایران بود؛ قرنی که هزاران میلیارد دلار را نصیب اقتصاد کشور کرد، اما خلاف تمام پیش بینی ها، غالب شاخص های اقتصادی ایران همچنان در قعر جدول جهانی قرار داشتند! به عبارت دیگر ایران بیش از هر کشور نفت خیز دیگری دچار طلسم و نفرین نفت شد و این ثروت خدادادی موجب ریشه کن شدن فقر و مکنت در این سرزمین کهن نشد.
قرنی که در آن جایی برای نخبگان و اندیشمندان توانمند نبود و شایسته سالاری از حد شعارهای عامه پسند فراتر نرفت.
قرنی که سرعت تحولات و پیچیدگی تغییرات بیش از تاب آوری و تحمل صنعتگران و کارآفرینانش بود و همین واقعیت عامل کوچ و گریز بسیاری از سرمایه های مادی و معنوی و اصلی ترین ذخایر ارزشمند این دیار شد؛ قرنی که طی آن بسیاری از مفاهیم و ارزش های تولید و تجارت تغییر کردند و بار معنایی خود را از دست دادند؛ از رقابت پذیری و خودکفایی گرفته تا مقاومت و فساد و رانت.
آنچه در حاشیه توجه و کنج انزوا به فراموشی سپرده شد، هویت رقابتی و برند تجاری ایران بود که هرگز به مرز بلوغ و پختگی نرسید و بزرگ ترین شاهراه تاریخی تجارت دنیا، به بن بست تجاری جهان نو تبدیل شد؛ قرنی که طی آن فناوری های نوین دنیا می توانستند عقب ماندگی تاریخی صنعت ایران را جبران کنند، اما عادت های فرسوده دولت متورم و مزاحم، همچنان این فرصت ها را از ساختار اقتصادی ایران دریغ کرد و نظام حکمرانی اقتصادی، شیوه های خلاف جریان جهانی را در پیش گرفت! و بالاخره قرنی که در آن فرهنگ نقد سازنده و پرسش گری در زمینه چرایی تحقق نیافتن چشم انداز و اهداف برنامه های توسعه صنعتی در اسناد بالادستی، جدی گرفته نشد و ساختاری برای تجزیه و تحلیل علل ناکامی راهکارهای اتخاذ شده گذشته به وجود نیامد و نظام آموزشی نیز خود مبتلا به همان دردهایی شد که اساسا برای یافتن درمان آنها به وجود آمده بود! اما پرسش ها همچنان باقی هستند و تغییر نگاه و بینش همچنان بزرگ ترین آرزوی قرن پیش روست.
بی تردید ما وارثان خوبی برای نسل های پیشین و امانتداران شایسته ای برای آیندگان مان نبودیم، اما امیدواریم نسلی با هوش تر، غیرتمندتر و شایسته تر از ما، مهار قرن ۱۵ را به دست گیرند که درک درست تری از تحولات آینده، رقابت و نوآوری و تعامل سازنده با جهان دارند و در اسارت تفکرات قبیله ای و رانت های هزار فامیلی و تفکرات نادرست نیفتند و همانانی باشند که پیشرانان واقعی رشد و توسعه و شکوفایی ایران هستند.
«روزنامه صنعت، معدن و تجارت - 23 اسفند 1400»
[/sect id=[file]] |