حقایقی ناگفته از نسخه روسی سوئیفت

 

 

 

 

 

 

هفته گذشته بود که بانک مرکزی ایران و روسیه قراردادی را امضا کردند که طبق آن، بانک های ایرانی به سیستم شبه سوئیفت روسیه متصل می شوند.

 

از همان روز تاکنون، دولت و بانک مرکزی بارها از مزایای اتصال سامانه های پیام رسان ملی بانک های مرکزی دو کشور ایران (سپام) و روسیه (SPFS) به یکدیگر گفته اند و این قرارداد را راهی برای دور زدن تحریم ها علیه دو کشور قلمداد کردند.

 

با این وجود، به نظر می رسد که دولت، بانک مرکزی و رسانه های حامی آنها، به انعکاس دادن بخش روشن و امیدوارکننده این ماجرا کفایت کرده و همه حقیقت را درباره این قرارداد بازگو نکرده اند.

 

یکی از نکاتی که پس از انعقاد این قرارداد بارها بر آن تاکید شد، اتصال بانک های ایرانی به ۷۰۰ بانک روسی و ۱۰۶ بانک در ۱۳ کشور جهان است.

 

با وجود اینکه این ادعا واقعیت دارد اما همه حقیقت را بازگو نمی کند.

 

چرا که بخش اعظم این ۱۰۶ بانک متعلق به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، یعنی کشورهای ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان است و تنها چند بانک از دیگر کشورهای جهان به سامانه پیام رسان ملی روسیه متصل هستند.

 

بررسی ها حاکی از آن هستند که حجم مبادلات ایران با چهار کشور نام برده شده نیز به اندازه ای نیست که بتوان اتصال شبکه بانکی ایران به آنها را دستاوردی بزرگ برای دولت سیزدهم تلقی کرد.

 

به طوری طبق آمار رسمی گمرک ایران، حجم کل مبادلات اقتصادی ایران با ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان در سال ۱۴۰۰ چیزی در حدود ۷۰۰ میلیون دلار بوده که این میزان در مقایسه با حجم تجارت ۱۰۱ میلیارد دلاری ایران با جهان، رقم بسیار ناچیزی است.

 

یکی از نکات قابل توجه خبر انعقاد قرارداد اتصال شبکه بانکی ایران به نسخه روسی سوئیفت آن است که این خبر پیش تر و در زمان ریاست عبدالناصر همتی بر بانک مرکزی نیز منتشر شده بود.

 

همتی در شهریور ماه سال ۹۸ اعلام کرد که ارتباط بانکی ایران و روسیه بدون سوئیفت برقرار شده و سامانه های پیام رسان ملی بانک های مرکزی دو کشور ایران(سپام) و روسیه (SPFS) به یکدیگر متصل شده اند.

 

در دی ماه سال ۱۴۰۰ نیز کامبیز میرکریمی، نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه نیز از اتصال بانک های ایرانی به بانک های روسی خبر داد و این موضوع را تایید کرد.

 

بانک مرکزی در واکنش به این موضوع، همتی را به بزرگ نمایی درباره اتصال پیام رسان های ایران و روسیه متهم کرد و قرارداد فعلی را متفاوت از آنچه در سال ۹۸ اتفاق افتاده است دانست.

 

طبق گفته های محسن کریمی، معاون بین الملل بانک مرکزی، آنچه که همتی به عنوان اتصال بانک های ایران و روسیه در سال ۹۸ گفته است، در واقع تنها عضویت یک بانک روسی در سامانه سپام ایران بوده و خبری از اتصال بانک های روسی و ایرانی نبوده است.

 

بدیهی است که اتصال ایران نسخه روسی سوئیفت در زمان همتی نتوانست دردی از مشکلات نظام بانکی ایران درمان کند.

 

حال باید دید که ادعاهای بانک مرکزی با ریاست محمدرضا فرزین درباره این موضوع تا چه حد عملی می شود.

 

مساله تراز تجاری با روسیه وحید شقاقی، رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی، به این سوال پاسخ می دهد که آیا ممکن است روبل جایگزین دلار شود؟ شقاقی در ابتدا به هدف این طرح اشاره کرد و گفت: سال هاست که بحث پیمان های پولی دو یا چندجانبه، در اقتصاد ایران مطرح است.

 

در دوران ریاست همتی بر بانک مرکزی هم بارها این موضوع بررسی شد که برای خنثی سازی تحریم ها، از پیمان های پولی استفاده شود.

 

وی افزود: این موضوع، ایده خوبی است اما پیمان های پولی دو یا چندجانبه زمانی می توانند اثربخش باشند که حجم تجاری متقابل بین کشورها معنی دار بوده و سهم بالایی را در کل تجارت این کشورها در اختیار داشته باشد.

 

در گذشته، روسیه و چین یک پیمان پولی ۴۰۰ میلیارد دلاری با روبل و یوان ایجاد کردند.

 

این پیمان به دلیل بالا بودن حجم تجارت روسیه و چین قابلیت اجرا داشت.

 

این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: با این وجود حجم تجارت ایران و روسیه به اندازه ای نیست که جایگزینی دلار با روبل بتواند اثرگذار باشد. در حال حاضر حدود ۶۰ درصد از کل تجارت ایران با کشورهای چین، امارات، عراق، افغانستان و کره جنوبی است و روسیه جایی در میان شرکای بزرگ تجاری ایران ندارد.

 

از طرف دیگر، دو کشور ایران و روسیه، هر دو صادر کننده انرژی هستند و چیزی برای ارائه به یکدیگر ندارند.

 

اگر بخواهیم این روابط پولی بین ایران و روسیه تاثیرگذار باید، باید حجم مبادلاتمان با روسیه را افزایش دهیم.

 

به علاوه، نباید تنها وارد کننده کالاها و خدمات از روسیه باشیم.

 

زیرا در این صورت شرایط بدتر می شود.

 

تیم دیپلماسی اقتصادی – تجاری ایران، باید با طرف روسی تفاهم نامه ای امضا کنند که میزان صادرات و واردات دو کشور به تعادل برسد.

 

اینکه ۹۰ درصد مبادلات بین این دو کشور، صادرات ما از روسیه باشد و توارن تجاری برقرار نباشد، یا کار نمی کند و یا بی ارزش خواهد بود.

 

جایگزینی دلار با روبل اگر این توازن تجاری در آینده تضمین شود و حجم تجارت نیز افزایش یابد، جایگزینی دلار با روبل می تواند اجرایی شود.

 

در غیر این صورت، این پیمان پولی دو جانبه قابلیت اجرا شدن نخواهد داشت و تاثیری بر کاهش اثر تحریم ها بر ایران و روسیه ندارد.

بررسی آمار مبادلات ایران و روسیه براساس آمارهای رسمی منابع رسمی از جمله بانک مرکزی، ارزش مبادلات بین ایران و روسیه در سال ۲۰۲۱ حدود چهار میلیارد دلار بوده این در حالی است که ارزش کل مبادلات روسیه در این سال برابر با ۷۸۵ میلیارد دلار بوده است.

 

به علاوه طبق اعلام سازمان تجارت جهانی (WTO)مجموع مبادلات تجاری ایران در سال ۲۰۲۰ برابر با ۹۲ میلیارد بود.

 

در واقع حجم مبادلات بین این دو کشور، حتی در مقایسه با مجموع مبادلات آنها نیز بسیار اندک است.

 

 

«روزنامه اقتصادی ثروت – 17 بهمن 1401»