میادین مشترک میدان تاخت و تاز همسایگان

پارس جنوبی، بزرگ ترین میدان گازی جهان و میدان نفتی عظیم آزادگان از میادین نفتی بزرگ جهان هم در این لیست قرار دارند.

نکته حائزاهمیت در این بحث این است که به رغم تعیین سهم حقوقی طرفین، در عمل هر طرف که سرمایه گذاری بیشتری کرده و سرعت بهره برداری بالاتری دارد، سهم بیشتری برداشت خواهد کرد.

این مسئله در کنار تحریم های طولانی مدتی که نفس اقتصاد ایران را بریده است، در کنار ماهیت منابع انرژی که تجدیدناپذیر هستند، باعث شده همسایگان ما در این بازی پیش افتاده و منفعت اقتصادی بیشتری ببرند.

ادعاهای مقامات کویت و عربستان در چنین شرایطی است که گاه و بی گاه شاهد ادعاهای عجیب دیگر طرف ها هم هستیم که علاوه بر منافعی که در همه این سال ها به واسطه ضعف جمهوری اسلامی در بهره برداری میادین، به دست آورده اند، به فکر سودهای بیشتر و بزرگ تری افتاده اند.

چندی پیش وزیر نفت کویت در اظهاراتی مدعی شده بود که میدان گازی آرش (الدر) برای کویت و عربستان است و ایران باید ابتدا به ترسیم مرزهای دریایی پایبند باشد.

در همین راستا معاون اسبق وزارت نفت در امور بین الملل و بازرگانی در باره ادعای اخیر مقامات کویت و عربستانی اظهار داشت: «ایران باید برای میادین مشترک در زمینه دانش و هم جذب سرمایه گذاری تصمیمات جدی بگیرد، چرا که تا وقتی امکانات وجود ندارد باید منتظر تداوم این اتفاقات و موضع گیری ها از کشورهای همسایه باشیم.»

ســیدمهدی حســینی در گفت وگو با ایلنا اظهار داشــت: «واقعیت این است که خط مرزی ایران در منطقه بی طرف بین عربستان و کویت و همان منطقه ای که اکنون میدان آرش (الدره() قرار دارد؛ تعیین نشــده اســت بنابراین اگر به این دلیل که خط مرزی مشــخص نیست مقام کویتی عنوان می کند ایران حقی ندارد به همان استدلال و ادعای آنها در خصوص این میدان رد می شود و درواقع آنها هم حقی ندارند».

تاریخچه اکتشاف میدان آرش (الدره) معاون اسبق وزارت نفت در امور بین الملل و بازرگانی با اشاره به تاریخچه اکتشاف میدان آرش گفت: «ماجرا این است که اوایل دهه 80 میدان الدره )آرش) کشف شده بود و طبق نقشه می توانست مشترک باشد اما خط مرزی تعیین نشده بود، بر اساس بررسی پرونده ها از سال 1349 یعنی از 4 دهه قبل کویت حاضر نشده بود که روی خط مرزی مذاکره کند.

بنابراین ما موضوع را به شورای عالی خلیج فارس ارجاع دادیم که آن زمان مرحوم هاشمی رفسنجانی رئیس و علی اکبر ولایتی دبیر این شورا بوده و بنده هم به عنوان معاون امور بین الملل وزارت نفت در جلسه ای که به این منظور تشکیل شد حضور داشتم.

در آن برهه تصمیم بر این شد که ما هم در منطقه کار اکتشافی انجام دهیم بنابراین بلافاصله یک دکل به منطقه اعزام و کار اکتشافی را در منطقه مرزی آغاز کردیم که منجر به اکتشاف میدان آرش و ثابت شد که میدان الدره (آرش) مشترک است.

مشکل تاریخی میادین نفت و گاز ِ در تبیین ریشه های تاریخی این بحث، دکتر علی بیگدلی، استاد بازنشسته تاریخ در گفت وگو با آسیا گفت: درواقع ریشه های تاریخی این موضوع به گذشته و به سال های پیش از انقلاب برمی گردد.

در جنگ ظفار که در استان ظفار کشور عمان درگرفته بود، کمونیست ها به طور کامل شکست خوردند و سلطان قابوس به نوعی قدرت خود را تثبیت کرد و محمدرضا شاه نیز خیلی پیگیر این موضوع نشد، البته ایران در آن دوره از منابع نفتی سرشاری برخوردار بود و همین امر بر عدم توجه به این مسئله دامن زد.

کشور کویت نیز در حد و حدودی نبود که قادر به اظهارنظر در این خصوص باشــد.

پس از انقلاب و در دولت اصلاحات، آقای خاتمی مســئله را مورد پیگیری قرار داد و اقدام به حفر چاه کردیم، اما مخالفت های عربســتان و کویت باعث شد ایران برای دوری از ایجاد اختلافات، فعالیت های حفاری را متوقف کند تا این که امروز کویت اعلام کرده است که در واقع کویت و عربستان صاحبین اصلی این میدان مشترک هستند.

این استاد دانشگاه در ادامه عنوان کرد: در حال حاضر عربستان نیز با صدور بیانیه ای بر این اساس که فقط عربستان و کویت حاکم بر این جزیره هستند و کشور خارجی دیگری حق مالکیت ندارد، باعث آشفته تر شدن وضعیت شده است.

با توجه به این که ما در آستانه حل اختلاف با عربستان هستیم، این موضوع می تواند تاثیر منفی بر روابط ما و عربستان برجای بگذارد.

معتقدم اگر این مسئله به صورت کدخدامنشی حل و فصل شود بهتر خواهد بود، در غیر این صورت چنانچه موضوع وارد جریان دادگاه های بین المللی شــود همان طور که ایران مدعی مالکیت چهل درصد این جزیره است، با مشکل مواجه خواهیم شد.

دکتر بیگدلی با اشاره به راه حل دیپلماتیک برای این مسئله عنوان کرد: اگر نشستی میان مقامات سه کشور بر سر حقوق و سهم هر یک از طرفین برگزار شــود و طرفین با یکدیگر به تفاهم برســند، بهترین راهکار خواهد بود.

با این همه اگر این موضوع از طریق مذاکرات حل و فصل نشــود، ناچارا مسئله به دیوان دادگستری بین المللی لاهه کشیده می شود و می تواند بار دیگر باعث تیرگی روابط ما و سعودی ها شود.

«روزنامه آسیا - 18 تیر 1402»