فعالیت صنایع کوچک یکی از شاخصه های مهم رشــد و رونق تولید داخلی به شمار می آید و هرچه تکیه توســعه صنعتی بر صنایع کوچک بیشــتر معطــوف گردد، کشور از نظر اقتصادی در وضعیت بهتری قرار خواهد گرفت.
بررســی ها نشان می دهد که تنها در ایران اسلامی، بیش از ۸۰ درصد صنایع و قریب به نیمی از شاغلین در صنعــت، در حوزه صنایــع کوچک و متوسط و در شهرک های صنعتی و مناطق کارگاهی مشــغول به فعالیت هســتند.
صنایع کوچک در مقایسه با صنایع بزرگ از تعداد کارکنان و کارگران کمتــری برخوردارنــد و به همین نسبت، میزان گردش مالی، ظرفیت تولید و فروش، ارزش دارایی هــا و میــزان سرمایه آن ها حجم و گستره کمتــری دارد؛ از این رو بــه آن ها »صنایع کوچک« گفته می شود؛ این در حالی است که این صنایع نقش مؤثر و ســازنده ای در رونق صنعتی، اشتغال زایی، افزایش تولید و رشد اقتصادی بر عهده دارند.
اهمیت صنایع کوچــک در عرصه تولید، کارآفرینــی و ارتقــای جایــگاه صنعتی کشــور به حدی اســت کــه فعالیت این بخش، نشانه و شاخص روشنی از شرایط اقتصادی و صنعتی حاکم بر کشور است، وضعیت صنایع کوچک به لحاظ وسعت، حجم تولید، صادرات، رونق و رکود بیانگر میزان ســلامت اقتصاد یک کشور است و جایگاه بخش خصوصی در اقتصاد و توان اقتصادی آن را برای رشد نشان می دهند.
صنایع کوچک در شرایط فعلی با مشکلاتی همچون تأمین به صرفه مواد اولیه، کمبود نقدینگی و تجهیــزات از رده خــارج در مقایسه با فناوری روز دنیا مواجه اند.
در این میان، وظیفه دولت، حمایت از این صنایع است.
مدیران این بخش هــای صنعتی نیــز بایــد برنامه ریــزی، سیاست گذاری و مدیریت دانش بنیان فعالیت ها را به عنــوان نیاز و ضرورت مدنظر قرار دهند.
بررسی طرح های آمارگیری کارگاه های صنعتی نشــان می دهد که سهم کسب و کارهای مربوط به صنایع کوچک و متوسط از کل صنایع تولیدی کشور بسیار بالاست و این موضوع در عمل می تواند نشان دهنده اهمیت وجود این بنــگاه های تولیدی در ترسیم مسیر توسعه اقتصادی و اشتغالزایی باشــد.
آخرین آمار منتشر شــده از سوی مرکز آمار نشــان می دهد ۲۹ هزار و ۱۷۰ کارگاه صنعتی در ســال ۹۷ فعال بوده اند که از این تعــداد، ۲۳ و ۶۰ کارگاه صنعتی کوچک و متوسط بوده اند.
به عبارت ساده تر می توان گفت که ۸۰ درصد بنگاه های تولیدی از کل کارگاه های صنعتی سال ۹۷ کســب و کارهای کوچک و متوسط بوده است.
همچنین بر اســاس این اطلاعات، حدود ۲۷ درصد شــاغلان در این بخش مشغول به کار هستند.
با استناد به همین آمارها می توان مشخص کرد که کسب و کارهای کوچک و متوسط سهم بیشــتر و قابل توجهی را در صنایع تولیدی در کشــور به خود اختصاص داده اند و البته با این حال بیشــترین آســیب هــا در دوران بحرانهای اقتصــادی نیز به همین صنایع تولیدی است.
یکی از عمده مشکلاتی که آسیب پذیری این صنایع را در برابر ناملایمات اقتصادی افزایش داده بهره منــدی اندک آنهــا از حمایت های مالی دولت است. مشوق های مالی دولت در تمام این سال ها یا به واحدهایی رسیده اســت که جز صنایع تولیدی کلان کشور محسوب می شوند.
بنگاه های کوچک در بیشــتر کشورهای جهــان مهم تریــن برنامه اجرایــی برای دســتیابی به توزیــع عادلانــه درآمد و ثروت، افزایش کارایی و بهره وری و رشــد اقتصادی هســتند و در ایران نیز بهترین راهبرد در راســتای کاهش وابســتگی به درآمدهای نفتی تلقی می شوند.
مشارکت و سرمایه گذاری و توسعه بخش خصوصی از جمله محورها و محرک های اصلی رشد اقتصــادی در تمام جوامع توســعه یافته اســت و بخش خصوصی در کشورهای در حال توسعه نیز با سرمایه گذاری در صنایع کوچک و متوسط می تواند در اشتغالزایی و کاهش فقر موثر باشد.
با وجود مزایــا، منافع و تأثیــرات مطلوبی که توســعه صنایــع کوچــک می تواند بر اقتصاد کشــور داشــته باشــد، اما موانع و محدودیت هایی از جمله فشــار نهادهایی همچــون ســازمان مالیاتــی، بانک هــا و تامین اجتماعی موجب دلســردی، رکود و ورشکستگی این بنگاه ها شده است.
آنگونه که بانک ها با صنایع بزرگ همکاری و تعامل دارنــد، با صنایع کوچک همــکاری لازم را از خود نشــان نمی دهند.
مشــکلات دیگر هم مربوط به مالیات بر ارزش افزوده، موانع بیمه ای و مشکلات کارگری است که همگی موانعی در مقابل صنایع کوچک هســتند.
علاوه بر ســهم عمده بنگاه های کوچک از صنایع کشــور، به طور متوسط ۴۵ درصد اشــتغال بخش صنعت نیز توســط صنایع کوچک ایجاد شده اســت و با توجه به آنکه صنایع کوچک نســبت به صنایع متوسط و بــزرگ نیازمند نیروی انســانی کمتری هستند، اگر زیرساخت ها و شرایط مناسبی برای آن ها فراهم شود، می توانند رونق بخش تولید، اشتغال زا و کارآفرین باشند.
موانــع متعــددی در حــال حاضر پیش روی صنایــع کوچک وجــود دارد که به اعتقاد کارشناســان معتقدنــد که منابع تامین مواد اولیه تولید، نوســانات عرضه و تقاضا و تغییــرات شــدید قیمت مواد اولیــه و تجهیزات به دلایلــی، چون تورم و تحــولات نــرخ ارز، موانع مالــی مانند ارائــه ضمانــت نامه های بانکــی، تامین مالی و ســرمایه در گــردش، فقدان بانک اطلاعاتی دربــاره وضعیت بــازار، مالی، فناوری، فنی و عملیاتــی صنایع کوچک و متوســط برای کمک به سرمایه گذاران در انتخاب کســب وکارهای مناسب برای سرمایه گذاری، موانع و فرایندهای دست و پاگیر اداری در راه انــدازی و مجوزهای تولید و صــادرات و عــوارض مختلف بر تولیــد، فناوری ها و تجهیــزات قدیمی و سطح پایین در مقایسه با فناوری روز دنیا، کمبود نیروی انسانی متخصص، مشکلات مدیریتی و فقدان وام ها و تســهیلات لازم از مهم ترین چالش های این روزهای صنایع کوچک محسوب می شــود.
علاوه بر این، تحریم ها و گرانــی دلار، خود ایجاد کننده چنین موانعی و محرک نوســانات بازار و بی ثباتی هستند و مزید برعلت مشکلات معمول شــده اند و علاوه بــر بی انگیزگی فعالان اقتصــادی به مانعی برای رشــد و پویایی صنایع کوچک تبدیل شده اند.
این مشکلات در کشورهای در حال توسعه یا توســعه یافته، با سیاست های خاص نظام پولی و بانکی و همچنین مدیریت صحیح در مشوق های تولیدی رفع می شود.
در این کشــورها ارزش صنایع کوچک به عنوان عامل کسب وکار، اشتغالزایی، کارآفرینی و رونق بخش تولید شــناخته شده است، در نتیجه از سوی ســازمان های مربوطه تسهیلات و مشوق هایی شامل کمک های مالــی و اعتباری، حمایت هــای مالیاتی، وام های کم بهره، کمک در بازاریابی، بهبود زیرساخت ها و مواردی از این قبیل به آن ها می شود تا فعالیت شــان متوقف نشود.
در شرایط فعلی بهره مندی از تجربیات سایر کشــورها در حوزه حل مشکلات صنایع کوچک مــی تواند دارای اهمیت داشــته باشــد.
انتقال فناوری از شرکت های مادر تخصصی به این شــرکت ها، ارتقای منابع انســانی از طریق آموزش های تخصصی، پیاده سازی سیستم های به روز مدیریتی و صنعتی، بازنگری در سیاست های مالیاتی و کاهش محدودیت های بازرگانی و قوانین دســت و پاگیر از جمله اقداماتی است که باید به منظور رفع مشکلات و ساماندهی صنایع کوچک در دســتور کار قرار گیرد.
توســعه صنایع کوچــک و فناوری های متوســط، می تواند در قالب سیاســت و تدابیری مناسب برای کشور مطرح باشد و تقویــت ظرفیت سیســتماتیک مولد، کاهش آمــار فقر، افزایــش درآمد، ایجاد فرصت های شــغلی و انباشــت سرمایه از طریق افزایش بازدهــی و بهبود بهره وری در تمامی بخش های صنایع که به فرآیند توســعه در تمامی ابعاد اقتصادی کمک کرده و درنهایت ســرعتی بیشتر به رشد اقتصــادی کشــور می بخشــد، از جمله دستاوردهایی اســت که با رفع مشکلات و تقویت بنگاه های کوچک ســهم اقتصاد کشور خواهد شد.
«روزنامه اقتصاد ملی - 21 مرداد 1402»
[/sect id=[file]] |