برنامه ریزی و آمار راهکاری در جهت توسعه و پیشرفت

 

 

 

 

 

 

ســال 1297 هجری شمســی به منظور ثبت وقایع چهارگانه، اداره ثبت احوال کشــور تاسیس شد.

 

با ثبت اطلاعات مرتبط با تولد، فــوت، ازدواج و طلاق توسط اداره مذکور، ضرورت اطلاع از جمعیت کشور و تعیین ســازمانی که به جمــع آوری این اطلاعات بپردازد مورد توجــه قرار گرفت و منجر به آن شــد که در سال 1303 هجری شمســی آیین نامه ای به تصویب برسد و در این آیینامه اداره ایی مسول آمار ، و وظایف آن مشخص شود.

 

بر اساس این مصوبه مســولیت جمع آوری و متمرکز کردن آمارهای مــورد نیاز به عهده وزارت کشــور گذاشــته شــد.

 

در خرداد ماه ســال 1318 هجری شمسی اولین قانون سرشــماری در مجلس شورای ملی تصویب شد.

 

در اجرای ایــن قانون سرشــماری نفــوس از دهم اسفندماه همان سال در شهر تهران و در سال 1319 و 1320 هجری شمسی در 33 شهر کشور به تدریج به اجرا درآمد.

 

اسفند ماه ســال 1331 هجری شمســی سازمان همکاری آمار عمومی تشکیل شد و در فروردین ماه سال 1332 هجری شمسی، قانون آمار و سرشماری به تصویب رسید.

 

در همان ســال اداره آمار و سرشــماری از اداره کل آمار و ثبت احوال منتزع و به ســازمان همکاری آمار عمومی ملحق شــد.

 

به این ترتیب بــرای اولین بار وظیفه جمع آوری آمار را به ســازمانی که منحصرا عهده داشت به وجود آمد که در سال 1334 هجری شمسی به اداره آمار عمومی، وابسته به وزارت کشور، تغییر نــام یافت و این اداره درســال 1335 هجری شمسی اولین سرشــماری عمومی نفوس را در کل کشور به اجرا درآورد.

 

برنامه ریزی دقیق، اصولی و متناسب، همواره یکی از معیارهای توســعه یافتگی جوامع محسوب می شود و همان گونه که شــواهد تجربی و تاریخی نیز نشان می دهد، ترقی و پیشرفت کشــورهای توسعه یافته جهان، ریشــه در برنامه ریزی در زمینه های مختلف داشته اســت.

 

بر این اســاس، می توان گفت که راه پیشرفت هر جامعه و کشــور و رسیدن به توسعه نیز، از برنامه ریزی می گذرد.

 

 قدم اول در فرآینــد برنامه ریزی، تهیــه اطلاعات و آمار از تمامی امکانات بالقوه و بالفعل جامعه در تمام بخش های فرهنگــی، اقتصادی و اجتماعی اســت.

 

بدون وجود اطلاعــات صحیح و جامــع و به دنبال آن تحلیلی روشــن و علمی از این اطلاعات، حرکت در راه برنامه ریزی و کار تهیــه برنامه، امری محال و غیرممکن و مانند حرکت بدون نقشــه در مســیری ناشناخته و پر پیچ و خم است و چه بسا چنین برنامه ای، هیچ گاه به مقصد نمی رسد.

 

این نوع برنامه ریزی نه تنها مفید نخواهد بود، بلکــه می تواند ضرر و زیان فراوانی را هم در بر داشته باشد.

 

تجربه نشان داده اســت تا زمانی که اطلاعات لازم و کافی از جوانب مختلــف در اختیار نباشــد، امکان برنامه ریزی دقیق نیز میســر نخواهد بــود.

 

میزان قــدرت تصمیم گیــری و تصمیم ســازی بهینــه، بســتگی به عواملی دارد کــه از جملــه مهم ترین آن هــا، در اختیار داشــتن آمــار و اطلاعات صحیح و به هنگام اســت.

 

در واقع، هنگامی در جهت تأمین منافع ملی قادر بــه برنامه ریزی هســتیم که آمار و اطلاعات در زمینــه امکانات بالقــوه و بالفعل فراهم آمده باشد.

 

بر این اســاس، در هر جامعه ای که توان علمی بالاتر باشــد و اطلاعات بیشتری وجود داشته باشــد، قدرت تصمیم گیری نیز افزایش می یابد و با انجام برنامه ریزی ها، شــرایط زندگی بهتری فراهم می شود.

 

می توان گفت توســعه بدون برنامه ریزی و دسترسی به آمار و اطلاعات دقیق و به روز، امکان پذیر نخواهد بود؛ البته این آمــار و اطلاعات باید بــر پایه علمی و درســت، گردآوری شده باشــد.

 

همچنین پردازش، تفسیر، و تحلیل داده ها باید مبتنی بر اصول و رویکرد مشــخصی باشــد تا بتوان به الگوی روشنی در عمل رسید.

 

جمع آوری حجم بزرگی از داده ها بدون درنظر گرفتن مقدمــات علمی و نظری لازم، ممکن اســت برای استفاده در برنامه ریزی، آن چنان که باید مفید نباشــد.

 

از طرفی، نقش و وظیفه آمــار مانند چراغی است برای روشــن کردن نقاط تاریک و مبهم جامعه.

 

نتایج تهیه و تولید آمار، جامعه را قادر می ســازد تا به قضاوت بنشــیند که در مورد مسأله مشخصی نسبت به مقطع زمانی معین، پیشرفت، توقف و یا عقب رفت حاصل شده اســت.

 

آمار ابزاری کارا اســت تا بتوانیم وضعیت گذشــته و تصمیم ها و استراتژی های اتخاذ شــده به وســیله مدیریت تصمیم گیر و تصمیم ساز را پــردازش و تحلیل کنیم و شــرایطی را برای پیش بینی وضعیت آتی و تصمیم گیری کامل تر نسبت به گذشته، با کم ترین انحراف از تصمیم بهینه مدیریتی ایجاد کنیم.

 

از این رو، آمار به منزله ابزاری برای بهینه کــردن تصمیم گیــری و تصمیم ســازی مدیریت و ارزیابی عملکرد است.

 

چنانچه آمار و اطلاعات بر اســاس اســتانداردهای لازم و کافی و بــه دور از جهت گیری های ارزشــی و یک سویه تهیه نشــده باشد، بســیار فریبنده و گمراه کننده خواهد بود و با انحــراف از واقعیت، نه تنها گامی در راســتای بهینه کــردن وضع موجود نخواهد بود، بلکه می تواند برنامه ریزی را با اختلال مواجه کند و سیســتم (شامل ســازمان، جامعه، کشور، استان، شهر و ...) را به ســوی درجا زدن و عقب راندن بکشاند.

 

لازمه رهایی از چنین وضعیتی، پایه ریزی نظام آماری دقیق، روشن، شفاف، علمی و بدون جهت گیری و وجود کارگزاران و متخصصان مستقل می باشد.

 

در نهایت، می توان گفت که آمار و برنامه ریزی، دو پدیده همراه یکدیگر هســتند و در تعامل با هم معنا و مفهوم می یابند.

 

به همین دلیل، اهمیت آمار و نقش اســتراتژیک و راهبردی آن در فرآیند برنامه یزی، همواره مورد توجه اندیشمندان بوده اســت و غفلت از آن می توانــد باعث کاهش سرعت یا توقف چرخ توسعه باشد.

 

 

«روزنامه اقتصاد مردم - 20 دی 1402»